ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΦΟΡΩΝ

Του συνεργάτη μας Μουντούρη Ανδρέα.                                        Συντ/χου εφοριακού-Συγγραφέα.                                                                                                          E-mail : a. moudouris@gmail.com

Ο φόρος είναι ένα μέσο με το οποίο το Κράτος και οι άλλοι φορείς Δημόσιων Οικονομιών αποκτούν αγοραστική δύναμη, για την κάλυψη χρηματικών δαπανών στις οποίες υποβάλλονται, προκειμένου να ανταποκριθούν στις πολλαπλές υποχρεώσεις τους. Τούτο σημαίνει ότι οι φόροι επιτελούν ταμιευτική λειτουργία. Εκτός όμως της ταμιευτικής λειτουργίας η οποία είναι η αρχαιότερη αυτών, οι φόροι επιτελούν σήμερα κι άλλες, μη ταμιευτικές λειτουργίες. Οι μη ταμιευτικές λειτουργίες των φόρων είναι δυνατόν να διακριθούν σε δύο γενικές κατηγορίες. Η πρώτη εξ αυτών περιλαμβάνει τις οικονομικές λειτουργίες των φόρων, και η δεύτερη τις κοινωνικές λειτουργίες. Οι οικονομικές λειτουργίες συνίστανται στην εξυπηρέτηση ή υποβοήθηση της επίτευξης διαφόρων σκοπών της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής μιας χώρας. Ενώ οι κοινωνικές λειτουργίες συνίστανται ιδίως στην εξυπηρέτηση διαφόρων σκοπών της κυβερνητικής κοινωνικής πολιτικής. 

Συνήθως οι οικονομικές ή οι κοινωνικές λειτουργίες επιτελούνται ταυτοχρόνως με την ταμιευτική λειτουργία. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις η εκπλήρωση ορισμένης οικονομικής ή κοινωνικής λειτουργίας αποβαίνει βραχυχρονίως εις βάρος  της ταμιευτικής λειτουργίας των φόρων. Παραδείγματος χάριν, η χορήγηση φορολογικών απαλλαγών καθ’ όσον αφορά το φόρο εισοδήματος, η οποία αποβλέπει στην υποκίνηση των ιδιωτικών επιχειρήσεων για παραγωγικές επενδύσεις συνεπάγεται βραχυχρονίως απώλεια εσόδων εκ του ανωτέρου φόρου, ήτοι αποβαίνει εις βάρος της ταμιευτικής αυτού λειτουργίας. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι οσάκις ένας φόρος φαίνεται ότι επιτελεί αποκλειστικά την ταμιευτική αυτού λειτουργία, επιτελεί ταυτοχρόνως ή είναι σε θέση να εκπληρώσει και μη ταμιευτική λειτουργία. Επί παραδείγματι το εισαγωγικό τέλος, το οποίο αποτελεί εξωτερικό φόρο κατανάλωσης, με τον οποίο επιβαρύνεται το εισαγόμενο προϊόν εκ του Εξωτερικού σε μια χώρα, στην οποία δεν είναι δυνατή λόγω κλιματολογικών αυτής συνθηκών,  η παραγωγή αυτού του προϊόντος, εκπληρεί  αποκλειστικώς ταμιευτική λειτουργία. Είναι όμως τεχνικώς δυνατόν να επιτελέσει  ο ανωτέρω φόρος και οικονομική λειτουργία. Π.χ. με την ύψωση του συντελεστή του φόρου είναι δυνατόν ν’ αφαιρεθεί πρόσθετος αγοραστική δύναμη από το κοινό, όταν η αφαίρεση αγοραστικής δύναμης είναι αναγκαία για την καταπολέμηση εμφανιζόμενων στην οικονομία πληθωρικών πιέσεων. Πάντως ένας από τους βασικούς σκοπούς της δημοσιονομικής πολιτικής πρέπει να είναι η επίτευξη επάρκειας των φορολογικών εσόδων για την κάλυψη των συνολικών δημόσιων δαπανών. Ο κανόνας όμως αυτός της επάρκειας των φορολογικών εσόδων έχει και ορισμένες αναγκαίες εξαιρέσεις. Οι εξαιρέσεις αυτές αναφέρονται στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η εξασφάλιση επάρκειας φορολογικών εσόδων έχει δυσμενείς επιπτώσεις επί της Εθνικής Οικονομίας, ή δυσμενείς κοινωνικούς αντίκτυπους. Όταν δηλαδή η ταμιευτική λειτουργία των φόρων παραβλάπτει την εκπλήρωση των οικονομικών ή κοινωνικών αυτών λειτουργιών. Στις περιπτώσεις αυτές θα πρέπει να θυσιάζεται ο σκοπός της επάρκειας των φορολογικών εσόδων χάριν οικονομικών ή κοινωνικών σκοπών των φόρων, ώστε να μην υπερβαίνει η φορολογική επιβάρυνση τα οικονομικά ή τα κοινωνικά όρια της φορολογίας.                                                                         Οι αναγκαίες αυτές , για την ικανοποιητική εκπλήρωση της ταμιευτικής λειτουργίας των φόρων, προϋποθέσεις είναι οι ακόλουθοι :                                                                                 α) Προσαρμογή του φορολογικού συστήματος προς τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα.                                                      Οι φόροι εκπληρώνουν τόσο καλλίτερα την ταμιευτική τους λειτουργία, όσο καλλίτερα εκμεταλλεύονται την φοροδοτική δυναμικότητα των ιδιωτικών οικονομιών εκ των οποίων συγκροτείται η Κοινωνική Οικονομία εκάστης χώρας. Έτσι σε χώρες στις οποίες , λόγω του χαμηλού ανά  κάτοικο εισοδήματος, του χαμηλού επιπέδου φορολογικής συνειδήσεως του πληθυσμού, της περιορισμένης αποδοτικότητας του φορολογικού μηχανισμού κ.λ.π., το Κράτος δε μπορεί να εκμεταλλευτή επαρκώς με την άμεση φορολογία την φορολογική δυναμικότητα της Κοινωνικής Οικονομίας, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στους φόρους επί των δαπανών.                                                                                                                                                        Β) Προσαρμογή της φορολογικής επιβάρυνσης  προς την εκάστοτε κατάσταση της Εθνικής Οικονομίας.                                                                                       Σε περίοδο μείωσης της απασχόλησης και πτώσης του εθνικού εισοδήματος και των φορολογικών εσόδων, η ενδεδειγμένη φορολογική πολιτική είναι,  αυτή της μείωσης των φορολογικών συντελεστών. Διότι μ’ αυτή θα αυξηθεί η κατανάλωση και θα ενθαρρυνθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις, με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής και της απασχόλησης, συνεπώς δε και την αύξηση των φορολογικών προσόδων. Αντιθέτως, η εφαρμογή «πολιτικής προσαρμογής» ήτοι πολιτικής ύψωσης των φορολογικών συντελεστών με σκοπό  το συμψηφισμό  της πτώσης των φορολογικών προσόδων, θα προκαλέσει επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης και συνεπεία τούτου περαιτέρω πτώση των φορολογικών εσόδων.                                              γ) Αποφυγή μεγάλης έντασης των φορολογικών συντελεστών ή μείωση τούτων, όταν είναι υπέρογκος η φορολογική επιβάρυνση.                                          Όσο υψώνονται οι φορολογικοί συντελεστές τόσο αυξάνει η τάση προς φοροδιαφυγή, με αποτέλεσμα την εξουδετέρωση, κατά μικρότερο ή μεγαλύτερο μέρος, του οφέλους του Δημοσίου Ταμείου. Τούτο ισχύει κυρίως στο φόρο εισοδήματος, έχει όμως εφαρμογή και σ’ άλλους φόρους. Π.χ. στον Φ.Π.Α. και στα εισαγωγικά τέλη δηλ. τους τελωνειακούς δασμούς. Εκτός τούτου ύψωση των συντελεστών των φόρων κατανάλωσης οδηγεί σε μείωση της κατανάλωσης και της παραγωγής,  λόγω αντίδρασης της  ζήτησης αυτών,  πλην  της  περίπτωσης   πλήρως ανελαστικής προσφοράς ή πλήρως ανελαστικής ζήτησης. Εκ των ανωτέρω συνάγεται το συμπέρασμα, ότι η ύψωση των φορολογικών συντελεστών δεν αυξάνει αντιστοίχως τα φορολογικά έσοδα του Κράτους, αλλά η πραγματοποιούμενη αύξηση αυτών  είναι μικρότερη του μέτρου αύξησης των φορολογικών συντελεστών. Από ορισμένου μάλιστα σημείου  επιτυγχάνεται μεγαλύτερη αύξηση των φορολογικών εσόδων του Κράτους δια του υποβιβασμού των φορολογικών συντελεστών  παρά με την ύψωση αυτών. Όταν δε το επίπεδο των συντελεστών καταστεί λίαν υψηλό, ( όπως συμβαίνει επί των ημερών μας) οιαδήποτε ύψωση αυτού είναι αδύνατο να προκαλέσει περαιτέρω αύξηση των φορολογικών εσόδων.                                                                                                                        δ) Ευκινησία του φορολογικού συστήματος.                                                                         Η ευκινησία του φορολογικού συστήματος εξασφαλίζεται όταν αυτό είναι εμπλουτισμένο με φόρους, οι οποίοι έχουν σχετικώς μεγάλη απόδοση και παρουσιάζουν το προσόν της προσαρμοστικότητας. Το διπλό τούτο προσόν εμφανίζει σε μεγάλο βαθμό ο φόρος εισοδήματος, η απόδοση του οποίου δύναται ευχερώς ν’ αυξηθεί με απλή μεταβολή των φορολογικών συντελεστών. Ο φόρος εισοδήματος πρέπει οπωσδήποτε να είναι προσαρμοσμένος προς την φοροδοτική ικανότητα των φορολογουμένων, γιατί τότε, τυχόν ύψωση των συντελεστών αυτού προκαλεί μικρότερες οικονομικές και κοινωνικές ζημιές εν συγκρίσει προς τις ζημιές, οι οποίες επέρχονται από την ύψωση των συντελεστών των φόρων, το βάρος των οποίων δεν καθορίζεται βάσει της φοροδοτικής ικανότητας των φορολογουμένων οι οποίοι πλήττονται απ’ τους φόρους αυτούς ή καθορίζεται βάσει της τεκμαιρόμενης φοροδοτικής ικανότητας.                                                                      ε) Εκλογή φορολογικών μεθόδων συνεπαγομένων τα μικρότερα δυνατά έξοδα βεβαίωσης. Η εκλογή των ολιγώτερον δαπανηρών μεθόδων βεβαίωσης και είσπραξης των φόρων εξυπηρετεί, όπως είναι ευνόητο, τον ταμιευτικό σκοπό του φόρου, ανταποκρίνεται δε στον τέταρτον κανόνα φορολογίας που διατύπωσε ο Adam Smith. Η σκοπιμότητα  περιορισμού κατά το δυνατόν των φορολογικών εξόδων, επιβάλλει τη φορολόγηση του εισοδήματος των μισθωτών, καθώς κι’ άλλων κατηγοριών εισοδημάτων με την παρακράτηση του φόρου στη πηγή.  Επίσης, χάριν της ίδιας σκοπιμότητας ενδείκνυται η φορολόγηση των προσόδων που πραγματοποιούνται σε μη κεφαλαιουχικούς τομείς της Οικονομίας (όπως είναι η βιοτεχνία και το μικρεμπόριο) όχι με την εξεύρεση των πραγματικών καθαρών αυτών κερδών, αλλά επί τη βάσει αυτομάτων τεκμηρίων ή με εφαρμογή συντελεστών κέρδους, διότι η εξακρίβωση των καθαρών κερδών των περιλαμβανόμενων επιχειρήσεων στους τομείς αυτούς, συνεπάγεται, λόγω του μεγάλου πλήθους αυτών, σημαντικά έξοδα βεβαίωσης δυσανάλογα προς τα εκ της φορολογήσεως αυτών έσοδα του δημοσίου.                                                                                 στ) Εμπλουτισμός του φορολογικού συστήματος διά του αναγκαίου αριθμού φόρων, για την παρεμπόδιση ή περιστολή της φοροδιαφυγής. Επί πλέον θα πρέπει να περιλαμβάνει τούτο τους λεγόμενους «ελεγκτικούς φόρους», ήτοι φόρους εκ των οποίων ο ένας ελέγχει την καλή ή μη λειτουργία του άλλου, συνεπώς διά της λειτουργίας του ενός φόρου αποτρέπεται ή περιορίζεται η φοροδιαφυγή στον άλλο φόρο. ( Παράδειγμα ζεύγματος ελεγκτικών φόρων αποτελούν ο φόρος εισοδήματος και ο ετήσιος φόρος επί της κατοχής περιουσίας). Ταυτοχρόνως όμως, πρέπει, ακριβώς χάριν της καλλίτερης επίτευξης του ταμιευτικού σκοπού της φορολογίας, ν’ αποφεύγεται ο πληθωρισμός του φορολογικού συστήματος. Διότι ένας υπερβολικά μεγάλος αριθμός φόρων συνεπάγεται σημαντικά έξοδα βεβαιώσεως και ακόμη προκαλεί αύξηση του υποκειμενικού φορολογικού βάρους, με συνέπεια την ένταση των προσπαθειών προς φοροδιαφυγή και κατ’ αυτόν τον τρόπον επηρεάζει δυσμενώς τη συνολική απόδοση της φορολογίας αντί να την αυξάνει.                                                                        Δυστυχώς όμως, η σημερινή Κυβέρνηση έχει καταργήσει τις οικονομικές και κοινωνικές λειτουργίες του φόρου και κράτησε μόνο την ταμιευτική, τις παρενέργειες όμως αυτής της πολιτικής,  οι κυβερνώντες για τους γνωστούς λόγους δε θέλουν να τις δουν, ο λαός όμως που βιώνει καθημερινά τη φτώχια και την εξαθλίωση τους βλέπει και μετρά την αντοχή του, μέχρι να ξεσπάσει η καταιγίδα……..