Αλιεία: μια μεταρρύθμιση για την αποκατάσταση της ευημερίας του αλιευτικού κλάδου

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μια φιλόδοξη μεταρρύθμιση της Κοι­νής Αλιευτικής Πολιτικής. Τον Ιούλιο του 2011 παρουσιάστηκε μια σειρά προτάσεων για τη βελτίωση της διαχείρισης της ευρωπαϊκής αλιείας. Η μεταρρύθμιση αυτή στοχεύει στην δημιουργία των κατάλληλων προ­ϋποθέσεων για μια βιώσιμη αλιεία. Επιδιώκει ένα καλύτερο μέλλον τόσο για τους αλιείς όσο και για τα ιχθυο-αποθέματα και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Η βιώσιμη αλιεία μπορεί να προσφέρει υψη­λής ποιότητας, υγιεινά προϊόντα διατροφής, βιώσιμα θαλάσσια οικο- συστήματα, ελκυστικές και ασφαλέστερες θέσεις εργασίας σε επικερδείς κλάδους και ακμάζουσες παράκτιες κοινότητες.

Η Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑλΠ) αναθεωρήθηκε για τελευταία φορά το 2002. Έκτοτε, έχει ....

πραγματοποιηθεί πρόοδος στην ανάπτυξη των πολυετών σχεδίων διαχείρισης των ιχθυαποθεμάτων. Έτσι, ορισμένα αποθέματα έχουν επανέλθει σε βιώσιμα επίπεδα. Τα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν εμπλακεί στενά στην ανάπτυξη πολιτικής και το καθεστώς ελέγχου έχει βελτιωθεί. Ορισμένες επιδοτήσεις στον αλιευτικό στόλο, οι οποίες ήταν αναποτελεσματικές και αντιπαραγωγικές έχουν καταργηθεί. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ενισχύσει τη συνεργασία της με τρίτες χώρες. Ωστόσο, χρειάζεται περισσότερη δουλειά.

Η τρέχουσα μεταρρύθμιση επιδιώκει να ολοκληρώσει το έργο που ξεκίνησε πριν από 10 χρόνια κινούμενη προς τρεις κατευθύνσεις: α) τη μεγιστοποίηση της βιώσιμης εκμετάλλευσης των ιχθυαποθεμάτων με παράλληλη μείωση του αντίκτυπου στους αλιευτικούς πόρους και στο περιβάλλον, β) την παροχή προϋποθέσεων για ισχυρές, βιώσιμες, ανταγωνιστικές επιχειρήσεις και γ) την αναγνώριση και προαγωγή του καίριου ρόλου του αλιευτικού κλάδου στις παράκτιες περιοχές. 

Για να γίνει το όραμα αυτό πραγματικότητα, η μεταρρύθμιση προτείνει:

Βιώσιμη αλιεία

Για να διατηρηθεί το μέγεθος του ιχθυοπληθυσμού στα μέγιστα δυνατά επίπεδα παραγωγικότητας, η αλιεία θα επιτρέπεται μόνο στον βαθμό που θα διασφαλίζεται ότι θα είναι δυνατή κάθε χρόνο η μέγιστη δυνατή συγκομιδή αλιευμάτων. Το επιθυμητό επίπεδο ονομάζεται Μέγιστη Βιώσιμη Απόδοση (εν συντομία ΜΒΑ). Πολυετή σχέδια διαχείρισης θα καταρτιστούν για όλα τα αποθέματα βάσει των επιστημονικών δεδομένων. Θα απαγορευθούν επίσης οι απορρίψεις ανεπιθύμητων αλιευμάτων. Μέσω επιλεκτικών αλιευτικών εργαλείων και άλλων μέτρων, τα ανεπιθύμητα αλιεύματα θα μειωθούν και θα ελαχιστοποιηθούν. Για να διασφαλισθεί ότι θα σταματήσουν οι απορρίψεις, οι αλιείς θα υποχρεούνται με την πάροδο του χρόνου να εκφορτώνουν στην στεριά όλα τα αλιεύματα, ακόμη και τα ανεπιθύμητα.

Προσαρμογή της ικανότητας και βελτίωση της αποδοτικότητας του στόλου

Επίσης, εισάγονται οι μεταβιβάσιμες αλιευτικές παραχωρήσεις – ένα νέο σύστημα για τη κατανομή αλιευτικών δυνατοτήτων. Οι παραχωρήσεις αυτές θα μπορούν να μεταβιβάζονται μεταξύ των αλιέων, για να βοηθηθεί η βελτίωση της αποδοτικότητας του στόλου και της κερδοφορίας και η εξισορρόπηση της ικανότητας του στόλου και των διαθέσιμων ευκαιριών αλίευσης. Σκάφη αλιείας μικρής κλίμακας μπορούν να εξαιρεθούν από το σύστημα. Επίσης, οι αλιείς θα μπορούν να γίνονται αποδέκτες ειδικής υποστήριξης από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας – το νέο χρηματοδοτικό μέσο της ΚΑλΠ – για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους με περισσότερο βιώσιμο τρόπο.

Αποκέντρωση της της λήψης αποφάσεων σε επίπεδο περιφερειών και εμπλοκή των ενδιαφερόμενων μερών

Η μεταρρύθμιση προτείνει ένα μοντέλο διακυβέρνησης αποκεντρωμένο στις περιφέρειες. Τα κράτη μέλη της ΕΕ μαζί με τα ενδιαφερόμενα μέρη σε μια θαλάσσια περιοχή θα συνεργάζονται πάνω στους λεπτομερείς κανόνες και τα μέτρα διαχείρισης για τα πολυετή σχέδια τα οποία υιοθετήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η αποκέντρωση της λήψης αποφάσεων σε επίπεδο περιφερειών ανταποκρίνεται στην έκκληση για περισσότερες διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη και καλύτερη προσαρμογή των μέτρων στην περιφερειακή πραγματικότητα των διαφορετικών τύπων αλιείας.

Ανάπτυξη και θέσεις εργασίας

Απώτερος στόχος αυτής της μεταρρύθμισης είναι να διασφαλίσει την βιώσιμη εκμετάλλευση και με αυτόν τον τρόπο, την οικονομική ευμάρεια για τον αλιευτικό κλάδο. Ο τερματισμός της υπεραλίευσης και η επιστροφή των αποθεμάτων στα επίπεδα που μπορούν να μας παράσχουν τα μέγιστα βιώσιμα επίπεδα αλιευτικής συγκομιδής υπόσχονται ένα βιώσιμο μέλλον.

Τα στοιχεία από χώρες οι οποίες έχουν εφαρμόσει ανάλογες πολιτικές συνηγορούν υπέρ αυτής της προσέγγισης. Για παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου μόνον το 21 % των αποθεμάτων υπεραλιεύεται, η αλιευτική βιομηχανία αποτιμάται σε 183 δισ. δολάρια (150 δισ. Ευρώ) και εξασφαλίζει 1,5 εκατομμύριο θέσεις εργασίας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπεραλιεύεται αυτή τη στιγμή το 47 % των αποθεμάτων του Ατλαντικού και το 80 % αυτών της Μεσογείου. Ενώ τα αλιεύματα είναι κατά 20 % υψηλότερα σε όγκο από αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών, η αλιεία αποφέρει σήμερα κέρδη μόνον 35,6 δισ. ευρώ και εξασφαλίζει 310 000 θέσεις εργασίας (από τις οποίες 138 500 στον κλάδο αλίευσης).5

Γιατί αυτό το χάσμα; Όταν τα αποθέματα αφθονούν, η αλιεία καθίσταται πιο κερδοφόρα. χρειάζονται λιγότερες αλιεύσεις για να γεμίσουν τα αμπάρια των πλοίων, λιγότερα καύσιμα να καταναλωθούν, τα ψάρια είναι μεγαλύτερα, η διαλογή γίνεται ταχύτερα και οι τιμές πώλησης είναι υψηλότερες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι η μετάβαση όλων των αποθεμάτων στη μέγιστη βιώσιμη απόδοση μπορεί να οδηγήσει σε μια αύξηση της τάξης του 20 % της αλιευτικής συγκομιδής έως το 2020. Η επαναφορά και η διατήρηση των ιχθυαποθεμάτων σε βιώσιμα επίπεδα μπορεί να αποφέρει ουσιώδη μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα κοινωνικοοικονομικά οφέλη. Το 2011, 33 είδη ιχθυαποθεμάτων υπολογίστηκε ότι αλιεύτηκαν σε επίπεδα ΜΒΑ στην ΕΕ. Η ΕΕ είχε ακολούθως τη δυνατότητα να αυξήσει τα συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα (εν συντομία TAC – Total Allowable Catches) για κάποια από αυτά τα ιχθυοαποθέματα για το 2012. Το αποτέλεσμα ήταν να κερδίσουν οι αλιείς 135 εκατομμύρια Ευρώ περισσότερα. Το εισόδημα των αλιέων μπορεί να αυξηθεί έως 24 % και οι μισθοί των πληρωμάτων έως 25 % μέχρι το 2022, εφόσον επιτευχθούν τα επίπεδα ΜΒΑ για όλα τα ιχθυοαποθέματα. Ακόμη, έως και 37 000 επιπλέον θέσεις εργασίας μπορούν να δημιουργηθούν στον αλιευτικό κλάδο (αύξηση έως 30 %) μέχρι το 2022.

Μετάβαση

Για να επιτευχθεί γενική βελτίωση της κατάστασης των ιχθυοαποθεμάτων απαιτείται δράση προς την κατεύθυνση της Μέγιστης Βιώσιμης Απόδοσης. Σε αρκετές περιπτώσεις μια δύσκολη μεταβατική περίοδος μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμα αναπόφευκτη, πριν τα αποθέματα αρχίσουν να αυξάνονται ξανά. Πόσο θα διαρκέσει αυτή η μετάβαση; Τα πράγματα έχουν εξελιχθεί θετικά τα τελευταία χρόνια. Η κατάσταση των αποθεμάτων έχει βελτιωθεί, χάρη στις προσπάθειες που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη εδώ και αρκετά χρόνια, ειδικότερα ως αποτέλεσμα της ευθυγράμμισης των αλιευτικών δυνατοτήτων με τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις.

Προοπτικές

Η μεταρρύθμιση περιέχει μια ευρεία κλίμακα προτάσεων: την προώθηση της υδατοκαλλιέργειας, τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής αγοράς και εμπορίας των ψαριών, την βελτιωμένη πληροφόρηση για τον καταναλωτή. Η Επιτροπή προτείνει επίσης μεγαλύτερη συνεισφορά της ΕΕ στη βιώσιμη αλιεία σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι νομοθετικές προτάσεις συζητούνται επί του παρόντος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών, τα οποία θα πρέπει να λάβουν αποφάσεις από κοινού.

Για περισσότερες πληροφορίες:

http://ec.europa.eu/fisheries/reform/

Οι αλιευτικές κοινότητες παίρνουν το μέλλον τους στα χέρια τους

Η υπεριαλίευση των ιχθυαποθέματων και η μείωση των εισοδημάτων στον αλιευτικό κλάδο απειλούν τη βιωσιμότητα των αλιευτικών κοινο­τήτων σε όλη την ΕΕ. Πολλές μικρές παράκτιες πόλεις και χωριά, νησιά και περιοχές με σημαντική αλιευτική παράδοση αντιμετωπίζουν τον υπαρκτό κίνδυνο της απώλειας μιας ουσιαστικής οικονομικής και κοινωνικοπολιτιστικής δραστηριότητας. Η μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής επιδιώκει την δημιουργία ενός πλαισίου υποστή­ριξης των αλιευτικών κοινοτήτων, με το οποίο θα προσφέρονται τα κατάλληλα μέσα για να πάρουν το μέλλον τους στα χέρια τους.

Προκλήσεις

Η οικονομική κατάσταση του αλιευτικού κλάδου γίνεται ολοένα και πιο εύθραυστη, καθώς προσπαθούν να διαχειριστούν αλιευτικούς πόρους που υφίστανται υπερεκμετάλλευση και ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν αυξανόμενες δαπάνες. Ωστόσο, ο αλιευτικός κλάδος παραμένει μια κύρια πηγή θέσεων εργασίας, ειδικότερα σε περιοχές όπου είναι περιορισμένες άλλες ευκαιρίες απασχόλησης. Οι τοπικές αλιευτικές κοινότητες παίζουν επίσης ένα σημαντικό ρόλο στην προσφορά φρέσκου ψαριού και θαλασσινών στους καταναλωτές της ΕΕ με ελάχιστο αποτύπωμα άνθρακα. Η αλιεία, ουσιαστικά, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ταυτότητας πολλών παράκτιων κοινοτήτων αλλά και κοινοτήτων της ενδοχώρας σε όλη την Ευρώπη.

Δυσκολίες

Οι αλιευτικές κοινότητες πασχίζουν να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα τους. Ο τομέας της αλιείας στην τρέχουσα μορφή του δεν μπορεί πλέον από μόνος του να συντηρήσει ολόκληρες κοινότητες και υπάρχει επείγουσα ανάγκη για νέες λύσεις οι οποίες θα δώσουν τη δυνατότητα στους φορείς της αλιείας να διατηρήσουν την παρουσία και το δυναμισμό τους σε περιοχές όπου διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο για αιώνες. 7

Απάντηση

Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν ως στόχο να εξοπλίσουν τις τοπικές αλιευτικές κοινότητες με ένα ευέλικτο εργαλείο το οποίο θα τους επιτρέπει να χαράξουν το δικό τους μέλλον, έτσι ώστε να είναι σε θέση να απαντήσουν στις ιδιαίτερες προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν. Εντός του καθιερωμένου από την Κοινή Αλιευτική Πολιτική πλαισίου πολιτικής, οι αλιευτικές κοινότητες θα έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν και να εφαρμόσουν τα δικά τους αναπτυξιακά σχέδια, οικοδομώντας πάνω σε τοπικά πλεονεκτήματα και ευκαιρίες.

Πώς λειτουργεί

Από το 2007 τοπικοί ενδιαφερόμενοι παράγοντες στις εξαρτώμενες από την αλιεία περιοχές συνιστούν αυτό που είναι γνωστό ως «Ομάδες Τοπικής Δράσης της Αλιείας»- περισσότερο γνωστές με το ακρωνύμιο, FLAG. Οι FLAG πρέπει να περιλαμβάνουν αντιπροσώπους από τον αλιευτικό τομέα, από οργανισμούς του ιδιωτικού και δημοσίου τομέα και της κοινωνίας των πολιτών: κυβέρνηση, επαγγελματικές ενώσεις, επιχειρηματίες, ΜΚΟ, πανεπιστήμια κ.λπ. Δημιουργώντας συνδέσμους μεταξύ αυτών των διαφορετικών ενδιαφερόμενων μερών και τομέων, οι FLAG βοηθούν στο άνοιγμα νέων ευκαιριών οικοδόμησης ενός βιώσιμου μέλλοντος για τις αλιευτικές κοινότητες. Οι FLAG υποστηρίζονται από το χρηματοοικονομικό μέσο της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής [από το 2014 αυτό θα ονομάζεται Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ)] για να αναπτύξουν και εφαρμόσουν τοπικές αναπτυξιακές στρατηγικές, με έργα που ανταποκρίνονται στις τοπικές ανάγκες και ευκαιρίες.

Από το 2014, οι FLAG θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να συνδυάζουν την υποστήριξη από διάφορα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ προγράμματα. Για παράδειγμα: πέραν του ΕΤΘΑ, μια FLAG θα έχει επίσης τη δυνατότητα να αναζητήσει πόρους από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ή το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης για έργα σχετικά, για παράδειγμα, με την επαγγελματική κατάρτιση ή την ανάπτυξη της υποδομής λιμένων.

Στόχος

Οι δραστηριότητες οι οποίες υποστηρίζονται από τις FLAG πρέπει να συμβάλουν στη βελτίωση της βιωσιμότητας των τοπικών οικονομιών στις εξαρτώμενες από την αλιεία περιοχές. Περιλαμβάνουν ένα συνδυασμό υποστήριξης της τοπικής επιχειρηματικότητας ή άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων με την προστασία των πόρων και του περιβάλλοντος, για την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των οικογενειών που κερδίζουν τα προς το ζην από την αλιεία, βοηθώντας τις αλιευτικές κοινότητες να προσαρμοστούν στις μακροπρόθεσμες αλλαγές οι οποίες τις επηρεάζουν.

Υπάρχουν δύο κύριοι τρόποι εκπλήρωσης του στόχου αυτού:

                        Προσθέτοντας αξία στις αλιευτικές δραστηριότητες. Στόχος εδώ είναι η ανάπτυξη σχεδίων που βοηθούν στην αύξηση του τοπικού μερίσματος κερδών από προϊόντα αλιείας, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην προώθηση της καινοτομίας σε όλα τα στάδια των αλυσίδων τροφοδοσίας της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών. Οι αλιείς και οι οργανώσεις τους μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τοπική τους γνώση ώστε να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν σχέδια που λαμβάνουν υπόψη τους με τον καλύτερο τρόπο τις τοπικές συνθήκες. Οι πρωτοβουλίες απευθείας πώλησης (συνδέοντας με άμεσο τρόπο τους παραγωγούς με τους καταναλωτές), η ανάπτυξη νέων προϊόντων (που διατηρούν τοπικά την προστιθέμενη αξία), οι πρωτοβουλίες διατομεακού μάρκετινγκ (για παράδειγμα, η συλλογική πώληση τοπικών προϊόντων αλιείας και αγροτικών προϊόντων μαζί) και η ανάπτυξη νέων τουριστικών πακέτων που βασίζονται στην τοπική αλιευτική κληρονομία (όπως ο «pescaturismο», «τουρισμός αλιείας») είναι κάποιοι από τους τομείς που ήδη γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τοπικές αλιευτικές κοινότητες.

8

                        Διαφοροποιώντας την τοπική οικονομία. Οι αλιευτικές κοινότητες διασφαλίζουν μια γέφυρα μεταξύ χερσαίων και βασιζόμενων στο νερό πόρων, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων οικονομικών ευκαιριών. Οι ιδιαίτερες δεξιότητες και οι πόροι που διαθέτουν οι αλιευτικές κοινότητες αποτελούν πλεονεκτήματα με τα οποία μπορούν να επωφεληθούν από τις αναδυόμενες ευκαιρίες στον τομέα της «Γαλάζιας Ανάπτυξης» και της βιώσιμης παράκτιας ανάπτυξης. Η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, οι θαλάσσιες μεταφορές και η περιβαλλοντική προστασία και παρακολούθηση είναι μόνον κάποιοι από τους τομείς δραστηριότητας όπου οι αλιευτικές κοινότητες μπορούν να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ιστορικό

Από το 2007, έχουν δημιουργηθεί περισσότερες από 300 FLAG και τα σχέδια που υποστηρίζονται από αυτές έχουν λάβει περίπου 500 εκατομμύρια Εευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας ⁽¹⁾, δηλ. 13 % του προϋπολογισμού του ταμείου. Η επένδυση αυτή συμπληρώνεται από τη συγχρηματοδότηση από τα κράτη μέλη ή τις περιφέρειες και τους ιδιώτες επιχειρηματίες.

Προοπτικές

Με τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, μία από τις φιλοδοξίες της Επιτροπής είναι να ενδυναμώσει στην περίοδο 2014-2020 το ρόλο της προσέγγισης της τοπικής ανάπτυξης και να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν το νέο χρηματοοικονομικό μέσο, το ΕΤΘΑ, ώστε να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τις σχετικές δράσεις.

Δημιουργώντας νέες FLAG στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει δημιουργήσει μέχρι τώρα οκτώ FLAG [Ομάδες Τοπικής Δράσης για την Αλιεία] και ετοιμάζει την δημιουργία περισσότερων. Οι ομάδες FLAG χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: αυτές που βρίσκονται σε θαλάσσιες ζώνες γύρω από νησιά και αυτές που βρίσκονται σε θαλάσσιες ζώνες παράκτιων περιοχών της ηπειρωτικής χώρας, όπου η αλιεία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην τοπική οικονομία. Οι ελληνικές FLAG βρίσκονται στη διαδικασία εκπόνησης των τοπικών τους στρατηγικών, έχοντας ήδη προκηρύξει προσκλήσεις για προτάσεις σχεδίων τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα. Στόχος είναι η βελτιστοποίηση της χρήσης του προϋπολογισμού των 45 εκατομμυρίων ευρώ που η Ελλάδα σχεδιάζει να αντλήσει από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας έως το 2015. Οι υπάρχουσες προς το παρόν FLAG καλύπτουν τις ακόλουθες περιοχές:

                        Καβάλα

                        Χαλκιδική

                        Θεσσαλονίκη

                        Νότια Ήπειρο – Αμβρακικό Κόλπο

                        Αιτωλία

                        Κυκλάδες

                        Δωδεκάνησα

                        Λέσβο

1 Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (EΤΑ), ο προκάτοχος του ΕΤΘΑ, καλύπτει την περίοδο 2007-2013 και έχει υποστηρίξει την τοπική ανάπτυξη σε περιοχές αλιείας υπό το πεδίο προτεραιότητας του «Άξονα 4».

Στοιχεία επικοινωνίας (Ελλάδα):Αναπτυξιακή Νομού Θεσσαλονίκης Α.Ε.

Vasilis Papavasiliou

Τηλ.: +30 (0)2310412050

aneth@aneth.gr

Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης Λέσβου Α.Ε.

Anastasios M. Perimenis

Τηλ.: +30 (0)2251029400

inquiries@etal-sa.gr

Για περισσότερες πληροφορίες και επιπλέον παραδείγματα:

http://www.farnet.eu

Προς την απαγόρευση της απόρριψης των ανεπιθύμητων αλιευμάτων

Ένας από τους κύριους στόχους της μεταρρύθμισης της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής είναι η εξάλειψη της πρακτικής των απορρίψεων ανεπιθύμητων ψαριών. Οι απορρίψεις σπαταλούν πολύτιμους πόρους και έχουν βλαβερό αντίκτυπο στη βιώσιμη εκμετάλλευση των ιχθυο- αποθεμάτων, στα θαλάσσια οικοσυστήματα και στην οικονομική βιωσιμότητα της αλιείας. Μπορούν επίσης να επηρεάσουν την συλλογή αξιόπιστων επιστημονικών στοιχείων για την βιωσιμότητα των αλιευτικών αποθεμάτων, λόγω της μη καταγραφής σημαντικών αλιευόμενων ποσοτήτων. Οι απορρίψεις δημιουργούν μια αρνητική εικόνα για τον αλιευτικό κλάδο και λειτουργούν ενάντια στην αρχή της βιώσιμης διαχείρισης των πόρων. Έτσι, η απαγόρευση των απορρίψεων θα βελτιώσει τα πληροφοριακά δεδομένα και στοιχεία σε σχέση με την πραγματική κατάσταση των ιχθυο-αποθεμάτων και θα συμβάλει ουσιαστικά στην προσπάθεια για βιωσιμότητα των ιχθυαποθεμάτων και κερδοφορία στην αλιεία.

Τι είναι οι απορρίψεις;

Οι αλιείς απορρίπτουν στη θάλασσα κάποια ανεπιθύμητα τα ψάρια από εκείνα που έχουν αλιεύσει. Τα περισσότερα από αυτά τα ψάρια είναι νεκρά μετά την επιστροφή τους στη θάλασσα. Οι απορρίψεις είναι κοινές στους περισσότερους τύπους αλιείας και μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό μέρος των συνολικών αλιευμάτων (από 10 % έως 60 %).

Οι αλιείς απορρίπτουν ψάρια για διαφορετικούς λόγους. Απορρίπτουν ψάρια τα οποία δεν έπρεπε να αλιεύσουν, επειδή δεν διαθέτουν ποσοστώσεις για αυτά. Αυτό συμβαίνει στους επονομαζόμενους μεικτούς τύπους αλιείας όπου αρκετά είδη αλιεύονται μαζί στην ίδια ψαριά. Από τη στιγμή που ο αλιέας μείνει χωρίς ποσοστώσεις για ένα από τα είδη που αλιεύει, δεν του επιτρέπεται πλέον να πουλήσει τα επιπλέον αλιευμένα ψάρια. Εφόσον αποφασίσει να συνεχίσει να αλιεύει τα άλλα είδη, απορρίπτει συνήθως τα είδη για τα οποία δεν έχει πια ποσοστώσεις. 11

Οι αλιείς απορρίπτουν επίσης πίσω στη θάλασσα ψάρια τα οποία είναι πολύ μικρά και βάσει νόμου «κάτω από το απαιτούμενο μέγεθος» -τα αποκαλούμενα ιχθύδια τα οποία θα πρέπει πρώτα να έχουν αναπτυχθεί σε ενήλικα ψάρια.

Εν τέλει, οι αλιείς απορρίπτουν αλιεύματα επειδή δεν θέλουν ψάρια χαμηλής αξίας να καταλαμβάνουν χώρο στο σκάφος, ή επειδή δεν επιθυμούν ψάρια χαμηλής αξίας να καταλογίζονται στις περιορισμένες ποσοστώσεις.

Το μέγεθος του προβλήματος

Οι απορρίψεις είναι σήμερα κοινή πρακτική για όλους σχεδόν τους τύπους αλιείας στην Ευρώπη, καθώς προς το παρόν δεν απαγορεύονται. Ωστόσο, οι απορρίψεις είναι αντίθετες με υπεύθυνη διαχείριση της αλιείας.

Είναι δύσκολο να δοθούν ακριβείς συνολικές προβλέψεις για όλους τους ευρωπαϊκούς τύπους αλιείας. Μερικοί τύποι αλιείας της ΕΕ παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα απόρριψης, ενώ άλλοι παρουσιάζουν χαμηλότερα αλλά παρ’ όλα αυτά σημαντικά επίπεδα. Βασιζόμενοι στα ευρήματα μιας έρευνας η οποία πραγματοποιήθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), οι απορρίψεις στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό, τη Βόρεια Θάλασσα και τη Βαλτική, υπολογίζονται σε 1,3 εκατομμύρια τόνους ετησίως, απορρίψεις που προέρχονται στην πλειονότητά τους από τον αλιευτικό στόλο της ΕΕ.

Παραδείγματα τύπων αλιείας με υψηλές αναλογίες απορρίψεων (άνω του 40 %):

                        αλιεία πλατύψαρων με δοκότρατα για γλώσσα με υψηλές απορρίψεις χωματίδας (40-60 %)˙

                        αλιεία καραβίδας (Nephrops norvegicus) με τράτα σε όλο το βορειοανατολικό Ατλαντικό με υψηλές απορρίψεις όχι μόνο του είδους στόχο, αλλά και παρεμπιπτόντων αλιευμάτων του είδους μπακαλιάρος εγκλεφίνος, νταούκι του Ατλαντικού, μπακαλιάρος μερλούκιος και γάδος (> 50 %)˙

                        αλιεία με δράγες για μεθύστρες στην Αδριατική με αναφερόμενα ποσοστά απόρριψης άνω του 60 % για τα είδη στόχο.

Παραδείγματα τύπων αλιείας με χαμηλότερες αναλογίες απορρίψεων (κάτω του 10 %):

                        αλιεία με πελαγικές τράτες και σκάφη γρι-γρι στο Βορειοανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο για είδη όπως το σκουμπρί, η ρέγγα, η σαρδέλα και ο γαύρος˙

                        αλιεία μαύρου μπακαλιάρου με τράτα στη Βόρεια Θάλασσα˙

                        αλιεία γλώσσας με μανωμένα δίκτυα και για μεικτά βενθοπελαγικά είδη με παρόμοιο εξοπλισμό στη Μεσόγειο.

Προχωρώντας στα επόμενα βήματα

Στις προτάσεις της για την αναθεωρημένη Κοινή Αλιευτική Πολιτική η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συστήνει μια νέα προσέγγιση για την εξάλειψη των απορρίψεων. 

Υποχρέωση εκφόρτωσης όλων των αλιευμάτων

Οι αλιείς θα είναι υποχρεωμένοι να εκφορτώνουν όλα τα αλιεύματα που υπόκεινται σε ρυθμίσεις, με σκοπό να καταλογίζονται στις ποσοστώσεις. Η υποχρεωτική εκφόρτωση θα εισαχθεί βαθμιαία, ξεκινώντας από τις μορφές αλιείας που μπορούν να προσαρμοστούν πιο εύκολα και θα ολοκληρωθεί με τις μορφές αλιείας που ίσως απαιτούν επιπλέον χρόνο προετοιμασίας και προσαρμογής. Στο πλαίσιο της νέας πολιτικής, οι αλιείς θα πρέπει να κάνουν σημαντικά βήματα για να μειώσουν τα ανεπιθύμητα αλιεύματα. Θα πρέπει να χρησιμοποιούν περισσότερο επιλεκτικές μεθόδους αλιείας, όπως είναι η αύξηση του μεγέθους των ματιών στα δίκτυα ή η τοποθέτηση ειδικών συσκευών διαφυγής (π.χ. φύλλα δικτυώματος τετραγωνικών ματιών ή δικτυώματα διαλογής). Επιπλέον, θα πρέπει να χρησιμοποιούν τεχνικά μέτρα, όπως προσωρινή απαγόρευση αλιείας σε συγκεκριμένες περιοχές για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα. Θα μπορούν επίσης να βελτιώσουν τους όρους προστασίας σε συγκεκριμένες περιοχές, για παράδειγμα όταν ένας αλιέας εισέρχεται σε μια περιοχή με υψηλή συγκέντρωση ιχθυδίων και ψαριών με μέγεθος κάτω του επιτρεπόμενου να μην του επιτρέπεται να αλιεύσει.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να γίνουν πιο ευέλικτα σε σχέση με τη διαχείριση των ποσοστώσεών τους. Το κλειδί για κάτι τέτοιο είναι ο τρόπος με τον οποίο οι μεμονωμένες ποσοστώσεις θα κατανέμονται στους αλιείς σε επίπεδο κράτους μέλους και η αυξημένη ανταλλαγή ποσοστώσεων μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών. Μια τέτοια ευελιξία θα βοηθήσει στην βελτίωση της διαθεσιμότητας των ποσοστώσεων και της σύνθεσης των αλιευόμενων ποσοτήτων.

Οι αλιευτικοί στόλοι και τα κράτη μέλη που τους διαχειρίζονται θα έχουν αυξημένες ευκαιρίες να υιοθετήσουν μέτρα που ανταποκρίνονται με τον καλύτερο τρόπο στις ανάγκες κάθε περιοχής. Ως κίνητρο, η Επιτροπή προτείνει να δοθεί προτεραιότητα στην υποστήριξη όλων αυτών των ενεργειών και μέτρων μέσω δημόσιας χρηματοδότησης.

Ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων αλιευμάτων

Αν και οι ενέργειες και τα μέτρα που αναφέρονται παραπάνω θα συνεισφέρουν σημαντικά στη μείωση των ανεπιθύμητων αλιευμάτων, κάποια υπολειπόμενα ανεπιθύμητα αλιεύματα ή ιχθύδια με μέγεθος κάτω του επιτρεπόμενου είναι παρ’ όλα αυτά αναπόφευκτα. Επομένως, στο πλαίσιο της υποχρέωσης εκφόρτωσης όλων των αλιευμάτων, τα ψάρια με μέγεθος κάτω του επιτρεπόμενου θα πρέπει να εκφορτώνονται για σκοπούς άλλους από αυτούς της κατανάλωσης για τον άνθρωπο (π.χ. για την παραγωγή ιχθυαλεύρων ή για τροφές ζώων συντροφιάς). Για να αποθαρρυνθεί η αλίευση ανεπιθύμητων ψαριών, οι αλιείς θα λαμβάνουν αποζημίωση αρκετή για να καλύψει το εκάστοτε σχετιζόμενο με την εκφόρτωση κόστος διαχείρισης και μεταφοράς. Σε καμία περίπτωση δεν θα αποκομίζουν κέρδος από αυτές τις εκφορτώσεις.

Προοπτικές

Οι προτάσεις βρίσκονται προς το παρόν υπό διαπραγμάτευση με τους συν-νομοθέτες (το Ευρωπαϊκό Κοι­νοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπουργών). Και οι δύο θεσμοί έχουν τοποθετηθεί σαφώς υπέρ του στόχου της Επιτροπής για μια ισχυρή πολιτική ενάντια στις απορρίψεις. Οι διαπραγματεύσεις επικε­ντρώνονται στις λεπτομέρειες, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης εκφόρτωσης. Το χρονοδιάγραμμα για την εισαγωγή της απαγόρευσης των απορρίψεων είναι βασικό στοιχείο των διαπραγματεύσεων και η Επιτροπή στοχεύει σε ένα φιλόδοξο αλλά ρεαλιστικό χάρτη πορείας.

Για περισσότερες πληροφορίες:

Κατάλογος εθνικών εμπειρογνωμόνων με στοιχεία επικοινωνίας.

http://ec.europa.eu/fisheries/reform/