Νεανική παραβατικότητα. Η κοινωνική μάστιγα της εποχής μας

 Δρ.  ΚΟΥΡΑΚΗΣ  ΣΗΦΗΣ( Ph.D )

      Ψυχολόγος – Νευροψυχολόγος  Παίδων,

Διδάκτωρ Παιδοψυχολογίας Ιατρικής Σχολής Παν/μιου Κρήτης,

Αντιπρόεδρος -Νευροψυχολόγος Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων Ν.Αιτωλ/νίας

 Πραγματογνώμων -Νευροψυχολόγος Εισαγγελιών  Μεσολογγίου – Αγρινίου,

  Συνεργάτης -Ψυχολόγος Πανεπιστημίου  Δυτικής  Ελλάδος

    

     Η εικόνα μιας νέας γενιάς που συνθλίβεται ανάμεσα σε μια νοοτροπία άκοπου πλουτισμού και σε μια παράλληλη αποδόμηση των βασικών θεσμών από την

οικογένεια (αρκετοί γονείς έχουν απομακρυνθεί από τα παιδιά τους λόγω εργασιών άγχους παρά το αυξημένο γνωστικό τους επίπεδο), έως και το σχολείο (με τον γνωστό άστοχο προσανατολισμό του), οδηγούν σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές. Apriori αρνητικό σημείο είναι και η άλογη συνεχής και συστηματική χρήση του διαδικτύου χωρίς την επίβλεψη ενήλικα.

Η ΑΙΧΜΗ συνομίλησε με τον Δρ. Σήφη Κουράκη, (Ψυχολόγο - Νευροψυχολόγο Παίδων, Διδάκτωρ Παιδοψυχολογίας Ιατρικής Σχολής Παν/μιου Κρήτης ,Αντιπρόεδρο Νευροψυχολόγο Εταιρείας Προστασίας Ανηλίκων Αιτωλ/νίας και Πραγματογνώμονα Εισαγγελιών Μεσολογγίου – Αγρινίου) ο οποίος τα τελευταία έξι χρόνια εδράζει στον Νομό μας, για το φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας.

Καταρχάς, όπως τόνισε και ο Δρ. Κουράκης, η νεανική παραβατικότητα αναφέρεται σε όλες τις αποκλίνουσες - για τη ψυχική και σωματική ακεραιότητα - πράξεις που μπορεί να κάνει ένα παιδί / έφηβος, με υψηλή επικινδυνότητα. Φόνος εξ αμελείας, πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης αλλά και άσκηση ψυχολογική βίας εντάσσονται στα πλαίσια παραβατικών συμπεριφορών, ιδίως όταν εμπεριέχουν και το στοιχείο του κινήτρου.

Κάποιες μορφές επιθετικής συμπεριφοράς είναι άτυπες μορφές παραβατικότητας οι οποίες δεν καταγράφονται όπως ο θυμός ή η λεκτική βία.

 «Οι ηλικίες των παραβατών είναι από 12 μέχρι 14 και 14 μέχρι 17, δηλαδή κατά το πρώτο και δεύτερο εξελικτικό στάδιο της εφηβείας, αντίστοιχα. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζει στατιστικά σημαντικές αυξητικές τάσεις της τάξης του 25 με 30%, κυρίως μέσα σε σχολικές μονάδες και σε χώρους δημόσιας συνάθροισης και αυτό είναι το πολύ ανησυχητικό, ενώ κατά μόνας δε φαίνεται να έχουμε αυξητική τάση παραβατικότητας».

Γιατί λοιπόν ένα παιδί παραβατεί; Το παιδί, εάν δεν μπορέσει να βρει ψυχολογικά στήριγματα από την οικογένειά του, θα αναζητήσει στήριξη και συναισθηματική επιβεβαίωση έξω από την οικογένεια. Αυτό παρατηρείται συχνά σε ομάδες εφήβων που ανήκουν σε υποκουλτούρες, άτομα που θα τον ψευτο-υποστηρίξουν αρχικά, αλλά στη συνέχεια θα τον χρησιμοποιήσουν. Ο μιμητισμός λοιπόν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα ειδικά για τους εφήβους, οι οποίοι διαμορφώνουν χαρακτήρα και προσωπικότητα και προσπαθούν να ενταχθούν σε ένα κοινωνικό πλαίσιο. Γι’ αυτό το λόγο ενδίδουν – ενίοτε - και σε άλλες άσχημες συνήθειες όπως π.χ το αλκοόλ ή τις ψυχοδραστικές ουσίες.

Στη χώρα μας η παραβατικότητα των νέων εντοπίζεται σε ήπιες μορφές συγκριτικά με το εξωτερικό. «Μια πιθανή ερμηνεία, είναι επειδή οι δεσμοί της οικογένειας σε αρκετές περιπτώσεις παραμένουν ισχυροί και η οικογένεια σε ένα μεγάλο ποσοστό συνεχίζει να αποτελεί ασφαλή βάση για τα παιδιά». Βέβαια, πλέον φαινόμενα ανησυχητικά, γεγονός που δείχνει ότι η υφή της ελληνικής οικογένειας αλλάζει, οι δεσμοί διασπώνται περισσότερο, η οικογένεια στις μεγάλες πόλεις είναι απομονωμένη κοινωνικά, εργάζονται και οι δύο γονείς, η μητέρα αποχωρίζεται από πολύ νωρίς τα παιδιά, τα υποκατάστατα φροντίδας που έχουμε (παιδικοί σταθμοί), μερικές φορές δεν λειτουργούν ικανοποιητικά. Ωστόσο, ο παιδοψυχολόγος Δρ. Κουράκης,υπογράμμισε ότι «η αστικοποίηση των τελευταίων χρόνων αναμένουμε να βοηθήσει στην ανταλλαγή απόψεων, ιδεών και θετικών σημείων, τα οποία εκτιμούμε ότι θα επηρεάσουν θετικά την κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών και των εφήβων». Ευτυχές είναι το γεγονός ότι στην Αιτωλ/νία και ειδικότερα, στο Μεσολόγγι τα κρούσματα νεανικής παραβατικότητας παραμένουν σε χαμηλά σχετικά επίπεδα…

«Αν δε θέλεις να κόψεις το κεφάλι του λαού, μόρφωσε το», Βίκτωρ Ουγκώ. 

Σύμφωνα με τον παιδοψυχολόγο ,Δρ. Κουράκη, «η ποινή είναι από τους τελευταίους τρόπους αντιμετώπισης της παραβατικότητας ενώ η πρόληψη είναι καλύτερη.

Η νομοθεσία που υπάρχει στη χώρα, μας δίνει τη δυνατότητα να προσφερθούν τα μέτρα μέριμνας, αλλά υστερούμε στο δίκτυο υπηρεσιών και κυρίως στο θέμα της υπηρεσίας επιμελητών ανηλίκων, στο θέμα της βοήθειας του ίδιου του ανήλικου παραβάτη και των οικογενειών του και επίσης στο θέμα πρόληψης στην πρώιμη ηλικία».

Γενικά στην Ελλάδα, υπάρχει μια τεράστια έλλειψη στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης σε σχέση με την πρόληψη σε θέματα ψυχοκοινωνικών διαταραχών. Για το λόγο αυτό πρέπει να υπάρχουν καλά στελεχωμένες, με κατάλληλα οργανωμένες παιδοψυχιατρικές υπηρεσίες, οι οποίες πρέπει να συνδέονται με τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, για την ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε θέματα ψυχοκοινωνικής υγείας του παιδιού, του εφήβου και της οικογένειας. «Θα πρέπει να υπάρχουν επαγγελματίες ψυχολόγοι στα σχολεία με τους οποίους τα παιδιά θα γνωρίζουν ότι σε επίπεδο απόρρητο θα μπορούν να συζητήσουν όλα τα προβλήματα που τους απασχολούν. Όπου έχει εφαρμοστεί αυτό το μέτρο έχει μειώσει την παραβατικότητα μέσα στην πρώτη τριετία κατά 50-60 % περίπου.

Το κράτος, ακόμη, οφείλει να προνοήσει ένα σύστημα επίσκεψης επαγγελματιών ψυχικής υγείας στα σχολεία με συστηματικές ενημερώσεις προς τους εφήβους, μέσα από προγράμματα συνεργασίας και βιωματικής συμμετοχής»,  υπογράμμισε ο Δρ. Κουράκης.

Εάν θέλουμε - ως κοινωνία - να διατηρήσουμε ακόμα τη διαφορετική μεταχείριση των ανηλίκων παραβατών, ακριβώς επειδή εκτιμούμε ότι οι ανήλικοι είναι υπό διαμόρφωση προσωπικότητες και δεν θέλουμε να τους εξομοιώσουμε με τους ενήλικους εγκληματίες στο πλαίσιο μιας νεοσυντηρητικής πολιτικής, τότε θα πρέπει η όποια παρέμβασή μας να είναι έγκαιρη (πρόληψη), ελάχιστη (αποφυγή στιγματισμoύ) και έγκυρη (ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό). Σε κάθε άλλη περίπτωση, διαμορφώνουμε εγκληματίες καριέρας, γιατί προ πολλού έχουμε πάψει να πιστεύουμε στον παιδαγωγικό χαρακτήρα του σωφρονισμού και του εγκλεισμού.