Γράφει ο Νίκος Σκιαδάς – πρώην Γενικός Διευθυντής Ένωσης
Αγροτικών Συνεταιρισμών Αγρινίου
Μετά από εφτά χρόνια επανάπαυσης της μεγάλης πλειοψηφίας των πρώην καπνοπαραγωγών της Αιτ/νίας πάνω στις δάφνες της πλήρους αποσύνδεσης παραγωγής -επιδότησης και γι΄αυτό το λόγο ουσιαστικής εγκατάλειψης της καπνοκαλλιέργειας ευχάριστα όλη η κοινωνία της Αιτ/νίας, διαπιστώνει ότι η καπνοκαλλιέργεια επανέρχεται.
Βέβαια όλα αυτά τα χρόνια η φωτιά της καπνοκαλλιέργειας δεν έσβησε. Αξίζει εδώ να αναφερθούμε και να τιμήσουμε την ηρωική επιμονή κάποιων «ξεροκέφαλων» καπνοπαραγωγών στη Μακρυνεία, το Ξηρόμερο, την Τριχωνίδα και το Βάλτο που κόντρα στο ρεύμα και εν πολλοίς λοιδορούμενοι συνέχισαν να καλλιεργούν....
Βέβαια αυτοί σήμερα δικαιώνονται και αισθάνονται υπερήφανοι, όμως όλοι εμείς και όλα τα ΜΜΕ, όλοι οι θεσμικοί παράγοντες αυτού του τόπου που δεν κάναμε αυτό που έπρεπε, όταν εν μια νυκτί αποφασίσθηκε και επιβλήθηκε στα καπνοχώραφα της Αιτ/νίας η εγκατάλειψη ουσιαστικά του καπνού με μία προσχηματική ψευτοκαλλιέργεια έτσι για να δικαιολογείται ή είσπραξη των ατομικών δικαιωμάτων, πρέπει να μην είμαστε ούτε υπερήφανοι ούτε τιμητές.
Όμως επειδή η ζωή συνεχίζεται και επειδή η Οικονομία είναι σαν το νερό που κυλάει και όπου υπάρχουν κενά τα σκεπάζει, τα δροσίζει και τα αναζωογονεί, έτσι και τώρα μέσα στην κρίση οι αγρότες μας επιστρέφουν στην καπνοκαλλιέργεια.
Σε μια καλλιέργεια που ξέρουν καλά να κάνουν, που απορροφάει την ανεργία τους και τους παρέχει εισόδημα.
Ανέκαθεν ο καπνός μετέτρεπε σε χρήμα την προσωπική εργασία ολόκληρης της αγροτικής οικογένειας (φαμελιάς) γιατί όλοι δούλευαν εκεί ανάλογα με το τι μπορούσε καθένας να κάνει και έτσι κρατιόνταν ζωντανά τα χωριά μας.
Έκανα αυτή την μακροσκελή εισαγωγή γιατί είμαι ένας απ’ αυτούς που πρόσθεσαν το λιθαράκι τους για μια 20ετία να σταθεί ο Καπνός στην Αιτ/νία, από Τσεμπέλι-καπνός εσωτ. Κατανάλωσης λεγόταν τότε – να γίνει VIRGINIA, Σ-79, να μείνει ο Μπασμάς και το Μυρωδάτο.
Όμως δε διστάζω να μην αναφερθώ και στην ευθύνη μου όταν έγινε η μεγάλη ανατροπή το 2005 με δικαιολογία την εκμηδένιση της εμπορικής τιμής από το καπνεμπόριο τότε, να πω αυτό που ένιωθα για την αδικαιολόγητη εγκατάλειψη μιας καλλιέργειας που με άλλες πολιτικές επιλογές σε επίπεδο Πολιτείας Καπνεμπορίου και Συνετ/κών οργανώσεων έπρεπε να συνεχίσει να υπάρχει και να προσφέρει στην τοπική και όχι μόνο οικονομία.
Σήμερα λοιπόν που οι οικονομικές συνθήκες απέχουν όχι οκτώ αλλά πολύ περισσότερα χρόνια από το 2005 και οι καπνέμποροι ανακάλυψαν και πάλι την αξία του ελληνικού ονόματος (ελληνικό brand name) στον καπνό, έχουμε την εξής εικόνα:
Καπνοκαλλιέργεια Καπνών Αιτωλ/νίας
Ποικιλίες – Αρ. Παραγωγών – Καλ/μενη έκταση – Παραγωγή
1. Ποικιλία Κατερίνη Σ-53 – 471 – 3614 στρεμ. – 718 τόνοι
2. Ποικιλία VIRGINIA – 32 – 842 – στρεμ – 286 τόνοι
Σύνολο – 503 – 4456 στρεμ – 1004 τόνοι
Τα παραπάνω στοιχεία προέρχονται από την Ένωση Αγροτικών συνεταιρισμών Μεσολογγίου, όπου ο γεωπόνος Πάνος Κανάτας ευγενικά μας τα κοινοποίησε.
Οι παραπάνω ποσότητες αφορούν τα συμβόλαια των παραγωγών με την ΚΑΠΝΙΚΗ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ με την εγγύηση του Συνεταιρισμού Μεσολογγίου (πρώην ΕΑΣ Μεσολογγίου και Ναυπακτίας).
Στην πράξη η παραγωγή αυτή θα είναι μειωμένη κατά 15% κυρίως λόγω έλλειψης επαρκών καπνοσπορείων αλλά και άλλων προβλημάτων που έχουν να κάνουν κυρίως με την έλλειψη νερού, αφού σε πολλές περιοχές, όπως στη Μακρυνεία, οι ΤΟΕΒ δε λειτουργούν.
Πρόκεται για συμβολαιακή καπνοκαλλιέργεια που δε στηρίζεται σε καμία επιδότηση και η εμπορική τιμή για την ποικιλία Σ-53 ανάλογα με την ποσότητα θα κυμανθεί από 2,5-5 €/κιλό με μια εκτίμηση ότι η μέση τιμή θα είναι γύρω στα 4€. Στην παραπάνω τιμή ο παραγωγός μπορεί να υπολογίζει την επιστροφή ΦΠΑ 6% επί της τιμής πώλησης αλλά και την επιδότηση 90€/στρεμ για όσους εφαρμόσουν την Ολοκληρωμένη Διαχείριση στην παραγωγή τους.
Αν λοιπόν ένας παραγωγός καπνού Σ-53 – Κατερίνης κάνει μια προσεγμένη καλλιέργεια, ποτίσει 2-3 φορές τον καπνό του με περιορισμένη λίπανση, μπορεί να βγάλει 200 κιλά ανά στρέμμα. Αυτό σημαίνει ακαθάριστη στρεμ. πρόσοδο:
1) Πώληση προϊόντος (200 κιλά επί 4€) 800 €
2)Επιστροφή ΦΠΑ 48 €
3) Εφαρμογή Ολικής Διαχείρισης 90 €
Σύνολο 938 €
Δηλαδή με μια καλλιέργεια 15 στρεμμάτων θα έχει το χρόνο μια ακαθ. πρόσοδο 15×938=14070€. Με δεδομένο ότι οι χρηματικές ανάγκες δεν ξεπερνούν τα 120€/στρέμμα, δηλαδή το 15% της ακαθάριστης προσόδου, αυτό σημαίνει ότι η καθαρή στρεμματική πρόσοδος μπορεί να είναι 938-120=818€/στρέμμα. Ο χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση της καλλιέργειας καπνού είναι 6 μήνες, δηλαδή θα πέσουν μέσα στο σπίτι για την οικογένεια αυτή 2045€/μήνα στο εξάμηνο ή 10225€\μήνα το χρόνο.
Πρόκειται για μια ικανοποιητική αμοιβή, ένα καλό συμπληρωματικό εισόδημα το οποίο αν προστεθεί σε ένα εισόδημα κάποιας ακόμα αγροτικής καλλιέργειας ή από κτηνοτροφία, μπορεί να κρατήσει μια αγροτική οικογένεια στον τόπο της.
Το αναλυτικό κοστολόγιο του Παν. Κανάτα για την καλλιέργεια της ποικιλίας Σ-53-Κατερίνη είναι το παρακάτω:
1. Δαπάνες εργασιών
1.1. Δαπάνη εκμηχανισμένων εργασιών
(Όργωμα, φρέζα, ψεκασμός, λίπανση,
σκάλισμα, κτλ) 30,00€/στρεμ
1.2 Δαπάνη λοιπών εργασιών 5,00€/στρεμ
2. Δαπάνες υλικών
2.1 Σπόροι – πολλαπλ. Υλικό 1,00€/στρεμ
2.2 Λιπάσματα 20,00€/στρεμ
2.3 Φυτοπροστασία 10,00€/στρεμ
3. Ενέργεια, καύσιμα, κτλ 10,00€/στρεμ
4. Συντήρηση, απόσβεση 1,00€/στρεμ
5. Λοιπές μεταβλ. δαπάνες (νερό, άρδευση) 10,00€/στρεμ
6. Ενοίκιο αγρού 30,00€/στρεμ
ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ 117,00€/στρεμ
Όμως όλα αυτά προϋποθέτουν δύο πράγματα:
1.Επιτέλους να αρχίσει να λειτουργεί το συνεταιριστικό κίνημα, ο νόμος 4015/2011 να γίνει λειτουργικός και οι αγρότες να στήσουν παραγωγικούς συνεταιρισμούς στα μέτρα τους, πάνω σε εθελοντική βάση και σύμφωνα με τις ανάγκες τους, πέρα από κόμματα, τοπικισμούς και προσωπικούς μικροεγωισμούς. Απόδειξη αυτής της αναγκαιότητας είναι η συσπείρωση όλων των καπνοπαραγωγών, όπως έτσι μόνοι τους και χωρίς καθοδήγηση από πουθενά ξεκίνησαν πάλι την καπνοκαλλιέργεια, είναι ανάγκη να συστήσουν τον Ενιαίο Καπνοπαραγωγικό Συνεταιρισμό – Ομάδα Παραγωγών στα πλαίσια του Νόμου το συντομότερο δυνατόν.
Ο συνεταιρισμός αυτός είναι απολύτως αναγκαίος και θα πρέπει να συσταθεί άμεσα, έτσι ώστε νόμιμα να εκπροσωπεί τους καπνοπαραγωγούς και αυτοί έτσι να μπορούν ισότιμα να διαπραγματεύονται τη σύναψη των αναγκαίων συμβολαίων καλλιέργειας αλλά και να μπορούν μέσα από το συν/σμό τους να ρυθμίζουν όλα τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την παραγωγή ενός ποιοτικού προϊόντος, το οποίο μόνο σαν τέτοιο θα μπορεί να διεκδικήσει καλύτερες τιμές και γενικά τη θέση που του αρμόζει στην αγορά.
2.Το Κράτος πρέπει να συνδράμει με τα αναγκαία έργα υποδομής επιλύοντας το πρόβλημα των ΤΟΕΒ και γενικά τα αρδευτικά ζητήματα που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στις δικές του επιλογές και ανεπάρκειες. Ζούμε κάτω από συνθήκες παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης, για να έρθει όμως η ανάπτυξη στον αγροτικό τομέα που θα θέσει σε λειτουργία μεγάλο κομμάτι της παραγωγικής μηχανής του τόπου μας, χρειάζεται και η στήριξη του τραπεζικού τομέα.
Σήμερα η Αγροτική Τράπεζα, υπό τη σκέπη της Τράπεζας Πειραιώς, δεν καλύπτει καθόλου τις ανάγκες ενός παραγωγού για να καλλιεργήσει. Η χρηματοδότηση ενός παραγωγού καπνού ανατ. Τύπου (δηλ. Σ-53) σύμφωνα με το κοστολόγιο των 100-120€ /στρέμμα είναι μικρή, όμως κάτω από τις σημερινές συνθήκες κρίσης είναι αναγκαία, από τι στιγμή που η απορρόφηση της παραγωγής είναι εξασφαλισμένη.
Όμως η χρηματοδότηση ενός καλλιεργητή καπνών VIRGINIA είναι βασική προϋπόθεση παραγωγής γιατί εδώ το κοστολόγιο για ένα στρέμμα καπνού είναι 710€ δηλαδή για μια καλλιέργεια 20 στρεμ. απαιτεί 14-15.000€.
Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΤΣΕΜΠΕΛΙΟΥ
Δεν αναφέρθηκα στη σημερινή μου παρουσίαση για την αναγέννηση της καπνοκαλλιέργειας στην Αιτωλοακαρνανία στην καλλιέργεια του «παρεξηγημένου» Τσεμπελιού, που όμως εδώ και 3-4 χρόνια οι πληροφορίες λένε ότι κερδίζει και πάλι έδαφος στο Ξηρόμερο και όχι μόνο.
Το Τσεμπέλι ήταν ο καπνός εσωτερικής Κατανάλωσης, σύμφωνα μάλισταμε νομοθετική ρύθμιση μέχρι το 1981. Με την ένταξή μας στην Ευρ. Κοινότητα το 1980, η διάκριση αυτή αντικειμενικά έπαυσε να υπάρχει αλλά και σταδιακά επιδιώχθηκε η εξαφάνιση της καλλιέργειας είτε με την αποθάρρυνση της παραγωγής και την ενθάρρυνση της καλλιέργειας VIRGINIA, είτε με την οικονομική αποζημίωση των παραγωγών Τσεμπελιού (1992-1993) για να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια.
Το Τσεμπέλι ήταν ο καπνός που με την ένταξή μας στην ΕΟΚ το 1980 ήταν προγραμμένος να εξαφανισθεί κάτι που φυσικά είχε αρχίσει από το 1975 με την επέκταση της κυκλοφορίας του τύπου American-bled τσιγάρων (Marlboro, κλπ) και στην Ελλάδα.
Επειδή όπως είπαμε η Οικονομία είναι σαν το νερό και επειδή η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια άφησε μεγάλα κενά ξηρικά και άνυδρα στο οικονομικό πεδίο και στις τσέπες αγροτών αλλά και καπνιστών-καταναλωτών, το Τσεμπέλι ξαναφύτρωσε στον τόπο μας καλύπτωντας σαν καπνός εσωτερικής κατανάλωσης κυρίως τις ανάγκες της τοπικής, και όχι μόνο, οικονομίας σε καπνό.
Σήμερα απ’ ότι φαίνεται η καλλιέργεια Τσεμπελιού έχει εδραιωθεί με ένα ανορθόδοξο τρόπο στην τοπική οικονομία. Καιρός είναι να τη δούμε να μπαίνει κανονικά και νόμιμα στην παραγωγική διαδικασία.
Η καλλιέργεια του Τσεμπελιού μπορεί να προσφέρει ένα καινοτόμο και ποιοτικό τοπικό προϊόν στον παραγωγό και την τοπική οικονομία, αρκεί να γίνουν δύο πράγματα :
1. Η καλλιέργεια να δηλωθεί κανονικά σαν ΑΕΕ στον ΟΣΔΕ κάθε χρόνο.
2. Το κράτος να αποδεχθεί την εκ μέρους του παραγωγού δήλωση ότι θα διακινήσει την παραγωγή υπό μορφή κομμένου καπνού ή καπνού σε σιγαρέττα που θα συσκευάζεται και διακινείται υπ’ ευθύνη του σύμφωνα με συμφωνημένες προδιαγραφές και κανόνες.
Η συσκευασία και διακίνηση του τελικού προϊόντος (κομμένος καπνός ή σιγαρέττο) μπορεί να γίνεται μεμονωμένα από κάθε παραγωγό αλλά καλύτερα από τοπικές ομάδες παραγωγών και συνεταιρισμούς οι οποίοι θα δημιουργούν μικρές εξειδικευμένες μεταποιητικές επιχειρήσεις προϊόντων καπνού.
Έτσι ο καπνός εσωτ. Κατανάλωσης θα γίνει επώνυμο προϊόν βιολογικής η ολοκληρωμένης διαχείρισης, πιστοποιημένος σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία, διακινούμενος από τον ίδιο τον παραγωγό.
Φυσικά, εφόσον ο όγκος της παραγωγής και η ζήτηση του προϊόντος αυξηθεί, το προϊόν αυτό ενδεχομένως θα μπορεί να αγοράζεται για μεταποίηση και εμπορία και από τυχόν ενδιαφερόμενες καπνεμπορικές επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτό η τοπική οικονομία θα αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και θα προσφέρει στην αγορά γνήσια και ποιοτικά προϊόντα βοηθώντας έτσι στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην οικονομική ανασυγκρότηση της περιφέρειας.
Για τη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών οι καπνοπαραγωγοί θα πρέπει να ενισχυθούν και να επιχορηγηθούν οικονομικά, αφου για τη δραστηριότητα αυτή θα φορολογούνται αναλόγως, αλλά πάντα με σωστό τρόπο ώστε να ενθαρρύνονται και όχι να αποθαρρύνονται για να δημιουργήσουν μια τέτοια επιχείρηση.
Βρισκόμαστε σαν χώρα στο μέσον μιας μεγάλης και παρατεταμένης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης.
Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και της επιβίωσης οδήγησε και πάλι τους αγρότες μας να ασχοληθούν με τον καπνό. Να αξιοποιήσουν την εμπειρία, το κλίμα και την παράδοση της περιοχής μας, παράγοντας χωρίς καμία επιδότηση αυτό το προϊόν. Πρέπει σαν συντεταγμένη Πολιτεία να μην τους απογοητεύσουμε αλλά να τους ενθαρρύνουμε.
Αλλιώς το σύνθημα που όλοι επικαλούνται για επιστροφή στη γη και την παραγωγή, θα αποδειχθεί για μια ακόμη φορά κενό γράμμα, κι αυτό φυσικά δε συμφέρει κανένα μας.
ΝΙΚΟΣ ΣΚΙΑΔΑΣ – πρώην Γ. Διευθυντής ΕΑΣ Αγρινίου
