Της Φωτεινής Τσιτσώνη-Καβάγια, Εκπαιδευτικού
Eίναι το λουλούδι της ακρογιαλιάς, ένα πραγματικό θαύμα και στολίδι της φύσης, αγριολούλουδο στην άμμο, νάρκισσος της θάλασσας με την επιστημονική ονομασία, Παγκράτιο, το παράλιο ή κι αλλιώς «Θαλάσσιος Ασφόδελος». Εμείς, εδώ στον τόπο μας, το λέμε Κρινάκι της Παναγιάς, αφού ανθίζει το Δεκαπενταύγουστο, αλλά και Κρινάκι του Αη-Σωστιού και του Βασιλαδιού, επειδή εκεί είναι ο παράδεισός του και ο βιότοπός του. Αυτός όμως, ο κρίνος της θάλασσας, απαντάται και σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας, από τη Χαλκιδική ως τις Κυκλάδες, την Πελοπόννησο και την Κρήτη.
Στην Τήνο, το νησί της Ευαγγελίστριας, κατά θαυμαστό τρόπο ανθίζει κάθε χρόνο στα εννιάμερα της Παναγιάς, στις 23 Αυγούστου!
Ο θαλασσόκρινος, είναι σπάνιο και απειλούμενο είδος, που ευδοκιμεί και πολλαπλασιάζεται στους αμμόλοφους.
Είναι φυτό, που τις ρίζες του τις έχει στην αρχαιότητα και αυτό φαίνεται αφού απεικονίζεται σε τοιχογραφίες που βρέθηκαν στη μινωική Κρήτη και στη Σαντορίνη, ήταν δε για τους αρχαίους σύμβολο ειρήνης και αγνότητας.
Το φυτό φαίνεται πως έμπαινε ως σύμβολο και έμβλημα στα μινωικά πλοία και στα πλοία του Αιγαίου.
Στη μυθολογία ο Ερμής το δίνει στον Οδυσσέα, για ν’ αντιμετωπίσει τα μάγια της Κίρκης, ενώ ο Όμηρος το ονόμαζε «Μόλυ» και το περιέγραφε σαν ένα φυτό με άνθη άσπρα σαν το γάλα.
Ο Θεόφραστος λέει πως το Παγκράτιο ήταν ένα είδος κρεμμυδιού, που το χρησιμοποιούσαν ως αντίδοτο στις δηλητηριάσεις, ενώ πίστευε ακόμα πως ήταν άριστο τονωτικό για την καρδιά, τα νεύρα και τις παθήσεις των νεφρών.
Οι αρχαίοι επίσης χρησιμοποιούσαν το χυμό του με μέλι και το έπιναν ως αφέψημα.
Ευδοκιμεί στις εύκρατες περιοχές της Ευρώπης και της Ασίας και στο είδος του υπάρχουν περίπου εκατό παραλλαγές, από τις οποίες οι περισσότερες απαντώνται στη Κίνα και στα Ιμαλάια.
Είναι φυτό αυτοφυές και πολλαπλασιάζεται με δυο τρόπους: με τους σπόρους του, που τους παρασύρει ο άνεμος και το κύμα στις αμμουδερές παραλίες, αλλά και με τους βολβούς του, που είναι θαμμένοι βαθιά στην άμμο και συνέχεια βλαστάνουν.
Το κρινάκι της θάλασσας, είναι ένα λουλούδι σπάνιο σε ομορφιά, άρωμα και σημασία, ενώ χαρακτηρίζεται ως είδος υπό εξαφάνιση. Ζει στη φυκόστρωτη παραλία παρέα με τ’ αρμυρίκια, και τις αρμυρήθρες, εκεί που η θάλασσα την «εξουσιάζει» από κάθε μεριά κι η άμμος ανοίγει μια πλατιά αγκαλιά στα λουλούδια, που ξεπετιούνται στην απεραντοσύνη του αρμυρόβαλτου, προσφέροντας απλόχερα στον επισκέπτη μια πανοραμική ομορφιά.
Κι ενώ οι βολβοί του φυτού παλεύουν όλο το καλοκαίρι με την ξηρασία, ξαφνικά, εκεί, στα μέσα του Αυγούστου, ορθώνονται σαν καλάμια προς τα πάνω, περιμένοντας πώς και πώς το Ηλιοβασίλεμα, για ν’ ανοίξουν τα πανέμορφα, κάτασπρα λουλούδια τους, που μοιάζουν με τον αφρό του κύματος και με τ’ αλάτι, ευνοώντας έτσι τις νυκτόβιες πεταλούδες να κάνουν επικονίαση.
Πόσοι άραγε έχουν προσέξει αυτό το αγριολούλουδο της ακρογιαλιάς, που φυτρώνει στις σχισμές των βράχων και στην άμμο, την ώρα που άλλα δίπλα του λιμοκτονούν από ξηρασία;
Σίγουρα είναι πολύ θαυμαστό και είναι ένα από τα 6.000 είδη φυτών που ευδοκιμούν στη χώρα μας και εκ των οποίων τα 2.000 είναι ενδημικά.
Οπωσδήποτε , ο κόσμος του συναισθήματος πλαταίνει στο αντίκρισμά του κι ο άνθρωπος στοχάζεται αντίκρυ σ’ αυτή τη λυρική ομορφιά, που άλλωστε ύμνησαν ποιητές, ζωγράφοι, πεζογράφοι και παντός είδους λάτρεις του ωραίου!
Ας ευαισθητοποιηθούμε γύρω απ’ αυτή τη θαυμαστή ομορφιά της φύσης, που ανέκαθεν ήταν ένα ιερό σύμβολο για τον άνθρωπο και ένα δώρο Θεού γι’ αυτόν, για τις φαρμακευτικές ιδιότητες των φυτών και των βοτάνων.
Ο Όμηρος, με τη λέξη «βοτάνι», εννοούσε τα χόρτα των λιβαδιών και έκανε στα έπη του αντιπαραβολή των προσώπων που χρησιμοποιούσε, με θαυματουργικά βότανα, με εικόνες φυτών.
Μεταξύ του φυτικού κόσμου και του ανθρώπου υπάρχει ένας δεσμός, τόσο παλιός, όσο και η ανθρωπότητα!
Οι στενές σχέσεις των αρχαίων με τα φυτά εκδηλώνονται με τη λέξη «χλωρίς», που ήταν και το όνομα της θεάς της βλάστησης, που στο έργο της τη βοηθούσαν οι Ώρες, οι κόρες της Θέμιδος και του Δία και ακόλουθοι του Ήλιου.
Οι Ωκεανίδες, προστάτιδες των νερών, είχαν την ευθύνη για την ανάπτυξη των φυτών.
Η θεά Άρτεμις, θεά της σελήνης, τα δρόσιζε με την πάχνη της νύχτας, ενώ ο αδερφός της, ο Απόλλωνας, τα έλουζε με τις Ηλιαχτίδες.
Το ωρίμασμα των καρπών ήταν δουλειά της θεάς Δήμητρας και η κόρη της, η Περσεφόνη, που περνούσε το μισό χρόνο κάτω από τη ΓΗ, αντιπροσώπευε το μυθικό ετήσιο κύκλο, που παρουσιάζει η ακμή και η εξαφάνιση της βλάστησης.
Οι δρυμώνες και τα δάση ήταν οι πρώτοι ναοί των θεών αλλά και οι χώροι όπου τους λάτρευαν.
Απ’ τα πιο φημισμένα ιερά δάση της αρχαιότητας ήταν η ιερή Άλτη της Ολυμπίας, που η μυθολογία λέει πως το διαμόρφωσε ο ίδιος ο Ηρακλής με τον πατέρα του, το Δία.
Δεν ήταν λίγα και τα ιερά δέντρα των αρχαίων. Κάποια απ’ αυτά ήταν:
Η δρυς, το ιερό δέντρο του Δία, στο Μαντείο της Δωδώνης, η πίτυς, δηλ. το πεύκο, ο πλάτανος, το σφένδαμο (είδος πλάτανου), η δάφνη, του Απόλλωνα, η ροδιά της Ήρας, ο ίταμος των Ερινύων, η μυρτιά και η μυρίκι (αρμυρίκι), της Αφροδίτης, η άμπελος του Διόνυσου, η ελιά της Αθηνάς, ο φοίνικας της Αρτέμιδος και του Απόλλωνα, ο νάρκισσος της Περσεφόνης κ.ά.
Δώρα θεών, λοιπόν τα φυτά για τον άνθρωπο!
Ο Ιπποκράτης (460-370π.Χ.),απάλλαξε την ιατρική από φιλοσοφικές θεωρίες και από τη μυθική λατρεία των θεών και με πολλή σοφία κατάταξε τα φυτά σε κατηγορίες ανάλογα με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες και προσδιόρισε τη χρησιμότητά τους σε διάφορες αρρώστιες, σύμφωνα με διαγνώσεις που έκανε σε 234 βότανα.
Ο Θεόφραστος, ξεχώρισε τα φυτά σύμφωνα με τους καρπούς τους και αξιοποίησε με λεπτομέρεια και ακρίβεια τις πληροφορίες που μάζευε από αγρότες, ριζοτόμους, μελισσουργούς, υλοτόμους.
Ο Διοσκουρίδης (1ος αι. μ.Χ., Κιλικία), σπούδασε ιατρική στην Αλεξάνδρεια και θεωρείται θεμελιωτής της φαρμακολογίας, είναι ανεκτίμητη πηγή πληροφοριών για τα φυτά, καθώς επίσης ανεκτίμητη πηγή είναι και ο Παυσανίας με τις «Περιηγήσεις»του, όπου κάνει περιγραφές από πολλά αξιοθέατα του ελληνικού χώρου και του φυτικού του πλούτου.
Σημαντικά είναι και τα συγγράμματα του Γαληνού(129- 199μ.χ.).
Ας ευαισθητοποιηθούμε κι εμείς με τη φύση κατά τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο.
«Μέσα μου υπάρχουν δέντρα, πουλιά και νερά. Αν και δε φαίνονται, μυστικά νήματα μας συνδέουν με τα πάντα στη φύση. Ανακαλύψτε το Μυστικό Κήπο μέσα σας!
Αυτό το γαρίφαλο, που κρατώντας το ανάμεσα στα τρία μου δάχτυλα το σηκώνω στο φως, μου μίλησε και παρά τον κοινό μου νου, το κατανόησα!
Τρέχουν, χορεύουν ανύποπτα για ό,τι γίνεται πάνω τους τα παιδιά,
Ενώ, γέρνοντας γύρω και κάτω από τα πόδια τους(ως ν’ ακούν τη βοή και να βλέπουν το σύννεφο), σαν ένα απέραντο εκκλησίασμα, τα λουλούδια προσεύχονται!
…Έπλυνα τα χέρια μου στου Ταϋγέτου την πηγή, για να κόψω ένα λουλούδι!
Τα λόγια του ποιητή τα λένε όλα!
\