Του Δημήτρη ΤΡΑΠΕΖΙΩΤΗ
Με αφορμή τις πιέσεις των δανειστών για
την ιδιωτικοποίηση ή και εκποίηση στοιχείων της δημόσιας περιουσίας, πιέσεις οι οποίες πρόσφατα αφορούν και στη ΔΕΗ το ερώτημα
που ανακύπτει εύλογα είναι: Από πόσα και ποια δημόσια αγαθά έχει δικαίωμα να αποξενωθεί το σύγχρονο κράτος που πρέπει να είναι
κράτος δικαίου και πρόνοιας χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά του και την ίδια του την υπόσταση;...
Όταν λέμε αγαθά εννοούμε τα μέσα με τα
οποία ικανοποιούνται οι διάφορες ανάγκες του ανθρώπου. Όταν τα μέσα αυτά αποκτούν νομική και συναλλακτική ικανότητα είναι
δηλαδή δεκτικά νομικής ατομικής εξουσίασης και σύννομης διάθεσης τότε γίνονται πράγματα κατά την έννοια του δικαίου. Υπάρχουν
όμως πράγματα τα οποία σύμφωνα με το άρθρο 966 Α Κ είναι εκτός συναλλαγής, όπως είναι τα κοινά τοις πάσι (ο αέρας και η θάλασσα)
και τα κοινόχρηστα του άρθρου 967 Α Κ (τα νερά, οι δρόμοι, οι πλατείες, οι αιγιαλοί, τα λιμάνια, λίμνες, όχθες ποταμών) και τα οποία
είναι ανεπίδεκτα ατομικής εξουσίασης.
Ο λόγος που δικαιολογεί την εξαίρεση αυτών από τις συναλλαγές
είναι η άμεση και αποκλειστική εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και κατ' επέκταση η σύνδεση αυτών με την άσκηση της δημόσιας
εξουσίας και από την άποψη αυτή αποτελούν ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ.
Τα Δημόσια Πράγματα με τη στενή έννοια αποτελούν τη δημόσια
κτήση , η οποία σήμερα, με το πρόσχημα της αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης και με την πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης
και της ψευδεπίγραφης αξιοποίησης του δημόσιου πλούτου, κινδυνεύει γιατί οδηγεί στο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας όσο-όσο
και μάλιστα με έναν τρόπο βίαιο και εξευτελιστικό για ένα κυρίαρχο και βιώσιμο κράτος.
Όμως με βάση την Agenda 21, δηλαδή το κείμενο που συντάχθηκε μετά τη Διεθνή Διάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον
και την Ανάπτυξη (1992) και αποτελεί το παγκόσμιο στρατηγικό σχέδιο για τον 21° αιώνα με συγκεκριμένες οδηγίες για την αποτελεσματική
υλοποίηση της βιώσιμης ανάπτυξης, το κράτος πρέπει να είναι κυρίαρχο και Βιώσιμο.
Γιατί μόνο ένα κυρίαρχο κράτος, το οποίο δηλαδή ασκεί αυτοδύναμη εξουσία στην επικράτεια του και
σχεδιάζει την πολιτική του με αποκλειστικό γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και τις ανάγκες των πολιτών του, μπορεί να προστατεύσει
αποτελεσματικά το φυσικό, πολιτιστικό και κοινωνικό του κεφάλαιο.
Κάτω από τις παρούσες κρίσιμες συνθήκες, αυτό σημαίνει ότι τα σημαντικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος
(δάση, ορεινοί όγκοι, ακτές, βιότοποι κ.λπ.) πρέπει να παραμείνουν ελεύθερα από κάθε ασύμβατη εκμετάλλευση και δραστηριότητα.
Για να επιτευχθεί αυτό, είναι αναγκαία η επιβολή σοβαρότατων περιορισμών στη διαχείριση και χρήση τους, πράγμα απλό όταν
αυτά ανήκουν στο κράτος. Όσο για τα στοιχεία του κοινωνικού κεφαλαίου, δηλαδή τις αναγκαίες υποδομές και υπηρεσίες που είναι
σύμφυτες με την επιβίωση και την ποιότητα ζωής των πολιτών (ενέργεια, συγκοινωνίες, εκπαίδευση ασφάλιση, πρόνοια κ.λπ.) το
κράτος πρέπει να διατηρεί κάτω από τον έλεγχο του, άρρηκτο ή χαλαρό, όλα τα στοιχεία της δημόσια κτήσης που εξυπηρετούν τους
σκοπούς αυτούς. Όσον αφορά εξάλλου τον άλλο θεμελιώδη δημόσιο σκοπό, δηλαδή τη διατήρηση της κυριαρχίας, τα ίδια αυτά στοιχεία,
είτε πρόκειται για καίρια σημεία της επικράτειας είτε για βασικές υποδομές (λιμάνια, αεροδρόμια, μεγάλα συγκοινωνιακά και
ενεργειακά έργα κ.ο.κ.) είναι αναγκαίο να ανήκουν στη δημόσια κτήση, αφού ο άμεσος και αποτελεσματικός έλεγχος τους, ιδίως
σε περιόδους κρίσης, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την εθνική άμυνα, δημόσια ασφάλεια και όλες τις συναφείς δημόσιες πολιτικές.
Βιώσιμη ανάπτυξη και δημόσια κτήση είναι λοιπόν αλληλένδετες και αλληλεξαρτώμενες.
Η διεθνής τάση των αθρόων ιδιωτικοποιήσεων βρήκε τη χώρα απροετοίμαστη τόσο στο νομικό και πολιτικό
πεδίο όσο και σε επίπεδο δημόσιου διαλόγου και προβληματισμού. Δεν συζητήθηκε δηλαδή ποτέ εάν ένα και το αυτό δημόσιο ακίνητο
εξυπηρετεί παράλληλα και επάλληλα πολλούς δημόσιους σκοπούς. Για παράδειγμα ένα δημόσιο τουριστικό ακίνητο μπορεί να αποτελεί
ταυτόχρονα ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος ή της πολιτιστικής κληρονομιάς, πολύτιμο απόθεμα φυσικού κεφαλαίου,
κρίσιμο μέρος του συγκοινωνιακού δικτύου κ.ο.κ.
Αυτό σημαίνει ότι, και αν ακόμη το κράτος αποφασίσει να αποκρατικοποιήσει τη δημόσια τουριστική
πολιτική που ασκούσε μέχρι σήμερα για λόγους ανάδειξης και προβολής της χώρας αυτό δεν σημαίνει ότι το τουριστικό ακίνητο
καθίσταται αυτομάτως εκποιήσιμο ή δύναται να εισφερθεί σε μία ιδιωτική τουριστική επιχείρηση, έστω και με συνεταίρο το κράτος,
εφόσον το ίδιο αυτό ακίνητο εξακολουθεί να είναι αναγκαίο για την εκπλήρωση άλλων δημοσίων σκοπών τους οποίους επάλληλα
εξυπηρετεί.
Δεν μπορούμε, λοιπόν, να μιλάμε σοβαρά για αξιοποίηση του λεγόμενου πλούτου της χώρας σαν να πρόκειται
για επικερδή εκμετάλλευση του ενεργητικού μιας ιδιωτικής επιχείρησης. Είναι αναγκαίο να προηγηθεί ο αναγκαίος διαχωρισμός
των δημοσίων ακινήτων α) σε εκείνα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την κυριαρχία και βιωσιμότητα της χώρας και άρα αποτελούν
αναπόσπαστη δημόσια κτήση, ανεπίδεκτη ιδιωτικοποίησης, β) σε εκείνα που εξυπηρετούν τους βασικούς σκοπούς του κοινωνικού
κράτους και άρα μόνον υπό αυστηρούς όρους μπορούν ενδεχομένως να ιδιωτικοποιηθούν και γ) σε εκείνα που εξυπηρετούν παροδικούς
και επικουρικούς δημόσιους σκοπούς και άρα είναι ευχερώς εκποιήσιμα.
Αν το κράτος κάνει το λάθος να αποξενωθεί από τη δημόσια κτήση που αποτελεί την πραγματική βάση για
την εκπλήρωση των σκοπών αυτών, διοχετεύοντας την στη μαύρη τρύπα των ελλειμμάτων του κράτους ή, ακόμα χειρότερα, της αγοράς,
η θυσία της όχι μόνο θα είναι μάταιη και για τους δύο, αλλά και μοιραία για το μέλλον της χώρας.
