ΜΑΗΣ ΜΗΝΑΣ
ΚΑΙ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΑ…
Της
Φωτεινής Τσιτσώνη-Καβάγια
Μάης Χρυσομάης και Καλομηνάς!
Μάης Φουσκοδέντρης, Πεντοδείλινος και Πεντεφάς (πέντε φορές τρως για απόγευμα,
αφού είναι πολύ μεγάλη η μέρα-14 ώρες!) Μάης Λούλουδος, Λουλουδάρης, Πράσινος
Τριανταφυλλάς, Κερασάρης. Δροσομηνάς, Γελαστός.
Ο Μάης με τα λούλουδα και τα περίσσια κάλλη,
Μοσχοβολούν οι
ρεματιές και το αηδόνι ψάλλει!
Έτσι τραγουδάει ο λαός μας το μήνα που μαγεύει τους
ανθρώπους, την πρώτη του μέρα, την Πρωτομαγιά!
Του Μαγιού
ροδοφαίνεται η μέρα,
που ωραιότερη η φύση
ξυπνάει
και την κάνουν
λαμπρά να γελάει,
πρασινάδες, ακτίνες,
νερά…, τραγουδάει και ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός.
Δέντρα, λουλούδια ανθισμένα. Η
βλάστηση στην καλύτερή της ώρα! Κεράσια, μούσμουλα εύγευστα και ζουμερά, με
όλους τους χυμούς της άνοιξης!
Τα τριαντάφυλλα γύρω μοσχοβολούν,
οι μαργαρίτες, τα κρινάκια του αγρού.
Κρυμμένο μέσα στα κλαδιά το λέει
γλυκά τ’ αηδόνι!
Το όνομα του Μάη είναι ελληνικό.
Κατάγεται από τη Μαία, μητέρα του Ερμή, που συμβόλιζε τη μητέρα ΓΗ και που
έτρεφε τους ανθρώπους με τα αγαθά της. Έτσι κι ο Μάης είναι ο μήνας που
ετοιμάζει τροφή για όλους τους ανθρώπους.
Στα ρωμαϊκά χρόνια ήταν ο τρίτος μήνας του
χρόνου, αφού πρώτος ήταν ο Μάρτης. Σήμερα είναι ο πέμπτος.
ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ
- Από Μάη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα!
- Καλός ο ήλιος του Μαγιού ,τ’Αυγούστου το φεγγάρι.
- Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος.
- Ζήσε, Μαύρε μου, να φας το Μάη τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι.
- Στον καταραμένο τόπο πάντα Μάη μήνα βρέχει.
- Μήνας που δεν έχει ρο, το κρασί θέλει νερό.
- Μαθημένο είν΄τ’αρνί να κουρεύεται το Μάη.
- Μάη μήνα μη φυτέψεις, Μάη μη στεφανωθείς.
- Να’ μουνα, τι να’μουνα! Να’μουνα τον Αύγουστο μουλάρι,
να’μουν το
Μάη γάιδαρος και γάτος το Γενάρη!
- Μάης με τα τριαντάφυλλα και Μάης με τα ρόδα.
- Μάης πενταφάγωτος και πάλι πεινασμένος!
ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ
Τώρα Μαγιά , τώρα
δροσιά, τώρα είναι καλοκαίρι!
Έτσι τραγουδάει ο λαός μας για το
Μάη.
Μικροί και μεγάλοι την πρώτη του
μέρα βγαίνουν στους αγρούς να χαρούν την ολοπράσινη φύση. Μαζεύουν λουλούδια,
κάνουν στεφάνι και το κρεμούν στην πόρτα του σπιτιού.
Σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας ντύνονται
Μάηδες. Στολίζουν πρόσωπο, κεφάλι και κορμί με μαγιάτικα λουλούδια και
κρατώντας στο χέρι κουδούνια γυρίζουν στα σπίτια χορεύοντας και τραγουδώντας
τραγούδια του Μάη.
Στην Εύβοια, ένας ντύνεται σ’ όλο του το σώμα
με λουλούδια, με κλαδιά ελιάς, καρυδιάς και άλλων δέντρων και λέγεται Πιπεριά. Λέγεται και Μάης και
Μαγιόπουλο και Περπερούνα.
Στο κεφάλι του έχει ένα στεφάνι με λουλούδια,
ενώ όλο του το σώμα είναι τυλιγμένο με κλαδιά ελιάς και καρυδιάς και στο στήθος
του έχει κρεμασμένο ένα μεγάλο κουδούνι,
που καθώς ηχεί, ξορκίζει το κακό. Οι άλλοι τραγουδούν κι αυτός χορεύει:
Πιπεριά γλυκιά ροϊδιά Θε μου, βρέξε μια
βροχή,
γρήγορα στον Αη-Λια μια βροχίτσα σιγανή,
κι Αη-Λιας στον ουρανό να καρπίσουν τα χωράφια
για να βρέξει ο Θιος νερό και ν’ ανθίσουν τ’
αμπελάκια.
για τα στάρια, τα κριθάρια Περπερούνα τριγυρνά
του φτωχού τα παρασπόρια. Το Θεό παρακαλά:
Κάθε στάχυ και πινάκι Κύριε, στάξε, Κύριε, βρέξε
και χερόβολο δεμάτι! μια λιανή, λιανή
βροχούλα
για να γίνουν τα σταράκια
και της ΓΗΣ τα χορταράκια!
Η συντροφιά γυρίζει στους δρόμους και
τραγουδά, ενώ οι νοικοκυρές των σπιτιών στις πόρτες τους, κρατώντας δοχεία με
νερό, ρίχνουν στην Περπερούνα.
Η Πιπεριά παριστάνει τη δύναμη της βλάστησης.
Βρέχεται από κάθε σπίτι με νερό, για να εξασφαλιστεί η τροφή που χρειάζεται η
ΓΗ για τη βλάστηση των φυτών.
Το έθιμο αυτό της Πρωτομαγιάς αποβλέπει στην αναγέννηση της
ΓΗΣ, στην ανάσταση της φύσης από τη χειμερία νάρκη.
Ο ΖΑΦΕΙΡΗΣ
Στην Ήπειρο και
συγκεκριμένα στο Ζαγόρι, τα παιδιά, την ημέρα της Πρωτομαγιάς, παίζουν το
Ζαφείρη.
Ένα παιδί παριστάνει
ότι πέθανε και τα υπόλοιπα το θρηνούν:
Τώρα που ’ρθε η
άνοιξη κι ήρθε το καλοκαίρι
Παίρνουν κι ανθίζουν
τα κλαδιά κι οι κάμποι λουλουδίζουν,
ήρθαν
πουλιά της άνοιξης, ήρθαν τα χελιδόνια
κι εσύ, λεβέντη μου,
καλέ, μέσα στη ΓΗ χωμένος!
Ύστερα αρχίζουν να φωνάζουν ρυθμικά; «Σήκω, Ζαφείρη, σήκω!»
Ο Ζαφείρης σηκώνεται, δηλ. ανασταίνεται. Έτσι
συμβολίζεται ο θάνατος της φύσης το χειμώνα και η ανάστασή της την άνοιξη.
Το ίδιο έθιμο το συναντάμε και στην
Πελοπόννησο, στην περιοχή της Στυμφαλίας, με το όνομα Φουσκοδέντρι.
Ο θάνατος και η ανάσταση του Ζαφείρη και του
Φουσκοδεντριού, φανερώνουν όπως είπαμε την ανάσταση της φύσης την άνοιξη, που
το Μάη βρίσκεται στην καλύτερή της ώρα!
Στην Κέρκυρα την Πρωτομαγιά στολίζουν το
Μαγιόξυλο και μ’ αυτό τριγυρνούν την
πόλη τραγουδώντας το Μάη με τη συνοδεία κουδουνιών και ντεφιών.
Άλλο έθιμο της Πρωτομαγιάς, είναι το αμίλητο νερό, το άκριτο νερό, που
συνδέεται με το έθιμο του Κλήδονα, ένα έθιμο του Αη-Γιαννιού του Ριγανά, στις
24 Ιουνίου.
Το δοχείο όπου κουβαλούσαν το «αμίλητο νερό»,
κι όπου μέσα σ’ αυτό έβαζαν μήλα ή κι άλλα φρούτα, κλειδιά και διάφορα άλλα
αντικείμενα, το σκέπαζαν μ’ ένα μαντίλι και το ’βαζαν στη μέση του περιβολιού ή
του κήπου όλη τη νύχτα για να «ξαστριστεί», δηλ. να το δουν τ’ άστρα. Το πρωί
τραγουδούσαν: «Άνοιξε τον Κλήδονα με το χρυσό σου χέρι, το πρώτο μήλο που θα
βγει, να ’ναι το δικό μου ταίρι!».
Και τότε, να δείτε πανηγύρια και χαρές, αν το
μήλο που έβγαινε ήταν της κοπέλας που έλεγε το τραγούδι!
Έτσι μάντευαν τα κορίτσια ποιον θα παντρεύονταν.
Μαντικό έθιμο της Πρωτομαγιάς ήταν και το
ασπράδι του αυγού, που το έβαζαν σ’ ένα ποτήρι με νερό, και που όλη τη νύχτα το άφηναν έξω από το
παράθυρό τους πάλι οι ανύπαντρες κοπέλες.
Το πρωί που ξυπνούσαν, ανάλογα με τα σχήματα
που έκανε το ασπράδι μέσα στο ποτήρι, μάντευαν τι θα είναι και τι δουλειά θα
κάνει αυτός θα παντρευτούν.
Η ονομασία του Μαγιού και η πίστη του λαού
στις μαγικές του ικανότητες, υπήρξαν η αφορμή να δημιουργηθούν μύθοι, προλήψεις
δεισιδαιμονίες και δοξασίες, που ξεκίνησαν από την αρχαιότητα και ταξίδεψαν ως
τις μέρες μας παίρνοντας τη θέση τους στη λαϊκή μας παράδοση!
