Herbert Marcuse (1898-1979)
Τρεις δεκαετίες μετά το θάνατό του (με αφορμή τιμητικό συνέδριο στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων).
Γράφει ο Παναγιώτης Δρέλλιας*
Το όνομα του διάσημου Γερμανού φιλόσοφου Χέρμπερτ Μαρκούζε, βασικού εκπροσώπου της «Κριτικής θεωρίας» (γνωστής ως Σχολής της Φρανκφούρτης) και θεμελιωτή της «Νέας Αριστεράς», είναι συνδεδεμένο με την αναθεωρημένη ανάλυση της μαρξιστικής θεωρίας και την ανάδειξη των καινούριων μορφών χειραγώγησης του ανθρώπου, καθώς και της καταπίεσης των ερωτικών του συναισθημάτων.
Στα πολυσυζητημένα βιβλία του: «Η οντολογία του Χέγκελ και η θεμελίωση της ιστορικότητας» (1932), «Έρως και πολιτισμός» (1955) και «Ο μονοδιάστατος άνθρωπος» (1964) διακηρύσσει τις ιστορικοφιλοσοφικές, κοινωνιολογικές και φροϋδικές πλευρές της πνευματικής του εξέλιξης, ιδέες που είχαν ισχυρή απήχηση στα φοιτητικά κινήματα της δεκαετίας του ’60 σε Η.Π.Α. και Δυτ. Ευρώπη, με αποκορύφωμα το Γαλλικό Μάη του ’68.
Στα γειτονικά Ιωάννινα ο Τομέας Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου, το περιοδικό «Αξιολογικά» και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της πόλης «Θ. Παπαγιάννης» διοργάνωσαν μια σημαντική επιστημονική ημερίδα ( τον Απρίλη του 2010), στην οποία παρουσιάστηκαν ενδιαφέρουσες πλευρές του έργου του Χ. Μαρκούζε.
Τα θέματα που αναπτύχθηκαν ήταν δέκα συνολικά και είχαν ως εξής (οι ομιλητές αναφέρονται εντός παρενθέσεως):
1) Η συμφιλίωση με τη φύση στον Μαρκούζε (Κων. Ράντης, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Φ.Π.Ψ. Ιωαννίνων)
2) Ενορμήσεις και πολιτισμός: η χρήση της φροϋδικής θεωρίας από τον Μαρκούζε και τον Αντόρνο (Βίκυ Ιακώβου, λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου)
3) Όψεις του μονοδιάστατου στη Μαρκουζιανή θεώρηση (Βασίλης Πασχάλης, επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)
4) Υποκειμενικότητα και Πολιτική στον Μαρκούζε (Άρης Στυλιανού, επίκουρος καθηγητής, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, Α.Π.Θ.)
5) Ο Μαρκούζε για τον Μαρξ: ένας αριστερός χαϊντεγγεριανός; (Φωτεινή Βάκη, λέκτορας Φιλοσοφίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο)
6) Φιλοσοφικά στοιχεία από τον Μαρκούζε για μια πολιτική της ελευθερίας (Μιχ. Μπαρτσίδης, Δρ Φιλοσοφίας)
7) Ενάντια στη θετική φιλοσοφία: αρνητικότητα και ορθολογικότητα στη θεωρία του Μαρκούζε (Νίκος Σέργης, ειδικός επιστήμων Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)
8) Η νέα αισθαντικότητα ως πολιτική διάσταση στη σκέψη του Μαρκούζε (Χρ. Νεδελκόπουλος, μεταπτυχιακός φοιτητής Φιλοσοφίας)
9) Η τέχνη ως φορέας της άρνησης (Κων. Τασολάμπρος, μεταπτυχιακός φοιτητής Φιλοσοφίας, από το Αγρίνιο)
10) Η συνάντηση των υποκειμένων του ’68 με τη σκέψη του Μαρκούζε, ήταν η κατακλέιδα του εμπεριστατωμένου συνεδρίου με τελικό ομιλητή το διαπρεπή καθηγητή Πολιτικής-Κοινωνικής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Παναγιώτη Νούτσο.
Όσοι παρακολούθησαν αυτή τη φιλοσοφική σύναξη προχώρησαν βαθύτερα στην κατανόηση του έργου του μεγάλου στοχαστή Χέρμπερτ Μαρκούζε, προεκτείνοντας δημιουργικά το πνευματικό τους
υπόβαθρο.
